Wszelkie kwestie z tym związane reguluje ustawa Prawo bankowe z 1997 r. Bank w przypadku złożenia takiej dyspozycji przez osobę fizyczną, będzie musiał wypłacić środki, bez obowiązku dostarczenia przez osobę uprawnioną postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia. Sprawdź, kto powiadamia bank o śmierci właściciela konta, na jakich warunkach odbywa się wypłata środków z rachunku bankowego po śmierci posiadacza rachunku i co daje dyspozycja na wypadek śmierci.
Kto powiadamia bank o śmierci właściciela konta?
Skąd bank wie o śmierci właściciela konta? Powiadomić o tym fakcie powinna najbliższa rodzina, pełnomocnik – każda osoba, która dysponuje aktem zgonu. Akt ten jest niezbędny, by bank mógł zacząć wdrażać procedury związane z pieniędzmi na koncie zmarłego klienta. Nie istnieje jednak ustawowy obowiązek informowania banku, zresztą nie zawsze rodzina wie o kontach zmarłego.
Nie tak dawno oszacowano, że na rachunkach, lokatach itp., należących do osób, które już nie żyją, zdeponowanych jest w Polsce około 10 miliardów złotych. Niedawne zmiany w prawie nałożyły na banki obowiązek monitorowania tak zwanych martwych kont. W przypadku kont, na których od 5 lat nie zanotowano żadnej aktywności, bank ma obowiązek sprawdzenia, czy właściciel żyje.
Wypłata środków z rachunku bankowego po śmierci
Wypłata środków z rachunku bankowego po śmierci posiadacza rachunku zrealizowana może być w kilku trybach. Jeżeli konto było indywidualne, wypłata z konta po śmierci właściciela w szybkim trybie nie jest możliwa (poza jednym przypadkiem, o którym za chwilę). Pieniądze zostają zamrożone do czasu zakończenia procedur spadkowych. Bank do wypłaty z konta po śmierci właściciela będzie potrzebować postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.
Jeśli konto jest wspólne z małżonkiem, po śmierci współwłaściciela przekształcane jest w konto indywidualne albo też blokuje się połowę pieniędzy do czasu rozstrzygnięcia spraw spadkowych.
Istnieje jednak wspomniana przed chwilą możliwość wypłaty pieniędzy przed zakończeniem procedur spadkowych. Związana jest ona z instytucją dyspozycji na wypadek śmierci.
Dyspozycja na wypadek śmierci
Dyspozycja na wypadek śmierci, albo inaczej – zapis na wypadek śmierci, to polecenie wypłaty określonej kwoty osobie lub osobom wskazanym przez właściciela (małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu), po swojej śmierci (art.56 ust.1 Prawa bankowego) . Jest to bardzo prosty instrument prawno-finansowy, ułatwiający regulowanie spraw finansowych po śmierci posiadacza rachunku bankowego czy terminowej lokaty. Zapisy na wypadek śmierci, dotąd słabo znane, teraz coraz powszechniejsze, również za sprawą zmian w prawie bankowym.
Od 1 lipca 2016 roku banki mają obowiązek (zgodnie z art. 56a Prawa bankowego) informować każdą osobę, która zakłada rachunek czy lokatę o tym, że istnieje możliwość dokonania dyspozycji na wypadek śmierci. To na banku spoczywa też obowiązek poinformowania osoby wskazanej w zapisie przez posiadacza rachunku o możliwości wypłaty określonej kwoty.
Zapis na wypadek śmierci a testament
Dyspozycja na wypadek śmierci pozwala na wypłatę zadysponowanych pieniędzy poza regułami dziedziczenia, zarówno testamentowego, jak i ustawowego. Środki, które były przedmiotem zapisu nie wchodzą w skład masy spadkowej i nie podlegają podziałowi między spadkobierców.
Prawo bankowe w art. 56 ust.1 stanowi, że dyspozycję na wypadek śmierci można poczynić jedynie na rzecz członków najbliższej rodziny, a więc:
- współmałżonka,
- zstępnych (dzieci, wnuki),
- wstępnych (rodzice, dziadkowie)
- oraz rodzeństwa.
Ważne: taka dyspozycja może być przez posiadacza rachunku bankowego w każdej chwili zmieniona bądź odwołana, na piśmie, zgodnie z art. 56 ust. 3 ustawy Prawo bankowe.
Jaką kwotę można zapisać w dyspozycji na wypadek śmierci?
Maksymalna kwota zapisu na wypadek śmierci nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszane przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Obecnie przeciętna pensja wynosi około 4,5 tysiąca złotych brutto, a więc zapis na wypadek śmierci może opiewać na kwotę do około 90 tysięcy złotych.
Jeżeli ktoś chce poczynić więcej zapisów, na rzecz większej liczby osób, łącznie również musi zmieścić się w powyższym limicie. Jeśli osób jest więcej a łączna kwota zadysponowanych pieniędzy przekracza limit, w pierwszej kolejności wypłatę z konta po śmierci właściciela otrzyma osoba, co do której dyspozycja została złożona najpóźniej.
W przypadku wypłaty środków pieniężnych z rachunku przez bank osobie, co do której dyspozycja wypłaty została złożona wcześniej niż inne, zobowiązana jest ona zwrócić wypłaconą kwotę osobom uprawnionym.
Posiadacz rachunku ma sporą swobodę w kontakcie z bankiem. Bank musi uczynić zadość jego oczekiwaniom odnośnie dyspozycji na wypadek śmierci. Kwota wypłacona zgodnie z przepisami bankowymi nie wchodzi do spadku posiadacza rachunku.
Dyspozycja na wypadek śmierci a podatek
Mimo iż pieniądze z zapisu są wyjęte spod dziedziczenia, obdarowany objęty jest podatkiem od spadków i darowizn na zasadach ogólnych. W art.1ust.2 ustawy o podatku od spadku i darowizn z 1983 r. (z późniejszymi zmianami) wyraźnie wskazany jest obowiązek podatkowy. Nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci podlega opodatkowaniu.
Jednak tak, jak wspomnieliśmy, dyspozycję na wypadek śmierci można wydać tylko względem najbliższej rodziny, a wszystkie osoby z tej listy znajdują się w tak zwanej I grupie podatkowej (potocznie zwaną zerową).
Oznacza to, że kwota wolna od podatku w ich przypadku wynosi 9 637 złotych, zaś po przekroczeniu tej kwoty, w łatwy sposób można uzyskać zwolnienie od podatku. Wystarczy zgłosić się do urzędu skarbowego z zeznaniem podatkowym na druku SD-Z2, w ciągu 6 miesięcy od uzyskania pieniędzy z konta zmarłego właściciela.
Konsultacja merytoryczna prawnik Jolanta Woźniak
Czytaj też:
Dziedziczenie mieszkania – komunalne, spółdzielczo-własnościowe
Prawo do zachowku – komu się należy. Darowizna a zachowek
Testament – podważenie testamentu, wydziedziczenie
Spadek – najważniejsze informacje. Jak nabyć spadek?
Darowizna dla dziecka, wnuka – jak przekazać? Podatek
