ACL
ACL, czyli więzadło krzyżowe przednie to struktura kolana, odpowiedzialna za jego stabilność, a konkretnie za stabilizację stawu kolanowego. Sam zabieg nie jest skomplikowany, chirurdzy wykonują go bardzo często. Polega na zrobieniu kilku niewielkich cięć operacyjnych i wprowadzeniu przeszczepu w miejscu, gdzie więzadło uległo uszkodzeniu. Ale o tym, czy pacjent powróci do pełnej sprawności i wykonywania swoich codziennych obowiązków w dużej mierze decyduje rehabilitacja. Zabieg operacyjny ma zadanie jak najlepiej odtworzyć biomechanikę stawu kolanowego, ale swobodne chodzenie, bieganie czy aktywność fizyczna zależą w bardzo dużym stopniu od efektów rehabilitacji.
Rehabilitacja po rekonstrukcji ACL
Najważniejszym etapem w powrocie do sprawności więzadła krzyżowego, a tym samym całego kolana jest rehabilitacja. Bez niej w ogóle nie można mówić o powrocie do zdrowia. Kto nie ma motywacji do ćwiczeń i zabiegów, może już zrezygnować z zabiegu, bo efekt będzie taki sam, czyli żaden. Pełna rehabilitacja po rekonstrukcji ACL jest naturalną i konieczną konsekwencją takiego zabiegu. Rehabilitacja ogólnie pojęta, a w tym także dotycząca ACL to świadczenie przeznaczone dla osób, które potrzebują zastosowania pełnego zakresu świadczeń rehabilitacyjnych. Jej podstawowym celem jest przywrócenie maksymalnie najlepszej sprawności stawu kolanowego, a tym samym umożliwienie powrotu przynajmniej do części wcześniej wykonywanych obowiązków. Czym charakteryzuje się taka rehabilitacja? Podstawowy model zakłada, iż powinna być wczesna, powszechna, kompleksowa i ciągła. Zabiegi na kolana, po operacji czy po urazach, stanowią proces, który trwa w określonym czasie, niezbędnym do uzyskania zadowalającego stanu zdrowia.
Pobyt w szpitalu i opieka medyczna to niekiedy za mało, aby w pełni powrócić do zdrowia. Pacjenci opuszczając szpital po operacjach czy urazach stawu kolanowego, nie zawsze odzyskują sprawność sprzed choroby. I tutaj pojawia się ogromna rola rehabilitacji. Wprowadzana po zakończeniu leczenia, jest tak samo ważna, jak samo leczenie czy zabieg. Rehabilitacja po rekonstrukcji więzadła jest bardziej intensywna i zapewnia choremu kompleksową opiekę. Polega na działaniach, które łączą w sobie ćwiczenia, fizjoterapię i zabiegi fizyko terapeutyczne. Warto z nich korzystać, a powrót do pełnego zdrowia będzie zdecydowanie szybszy i długotrwały.
Rehabilitacja po ACL – cele
Współczesna medycyna zmieniła bardzo klasyczne podejście do rehabilitacji. Dawniej zakładano, iż tylko unieruchomienie i stałe odciążanie kolana może zapewnić powrót do sprawności. Czas rekonwalescencji po zabiegu wynosił nawet do 12 tygodni. Dzisiaj techniki operacyjne są nowoczesne, a wiedza terapeutyczna poszerza się przez lata. Dlatego też ten czas jest ogromnie skrócony. Medycyna wyróżnia 2 formy rehabilitacji po rekonstrukcji kolana:
● zachowawcza- cechuje ją dłuższy czas unieruchomienia kolana oraz używanie kul lub ortez. Ten model rehabilitacji zakłada ostrożne i mocno wyważone wprowadzanie ćwiczeń,
● intensywna- cechuje ją skracanie do minimum poszczególnych etapów rehabilitacji, kiedy pacjent musi bardzo szybko powrócić do formy (przykładem mogą być sportowcy).
Forma rehabilitacji uzależniona jest od indywidualnych predyspozycji pacjenta. Możliwości zastosowania którejkolwiek z nich szczegółowo analizowane są przez konkretny zespół medyczny w oparciu o wynik badań pacjenta, rodzaj powikłania, zastosowanie danej techniki operacyjnej czy indywidualne zdolności gojenia ran pooperacyjnych. Decyzja o intensywności rehabilitacji ma kluczowe znaczenie w pierwszym stadium, aby spełniać całkowicie jej zadania. Jakie są cele rehabilitacji po rekonstrukcji kolana? Do najważniejszych należą:
- likwidacja obrzęku i stanu zapalnego,
- zmniejszenie dolegliwości bólowych,
- przywrócenie możliwie jak największego zakresu ruchu w stawie kolanowym (zgięcia 120% i wyprostu 0%),
- pobudzenie głębokiego czucia,
- wzmocnienie mięśni, aby w pełni zapobiegać konsekwencjom unieruchomienia (najczęstszymi są zaniki mięśni),
- nauka prawidłowego chodu,
- nauka odpowiedniego obciążanie operowanej kończyny,
- edukacja pacjenta w zakresie działań fizjoterapeutycznych.
Etapy rehabilitacji ACL
Rehabilitacja po rekonstrukcji ACL to nie tylko działania pooperacyjne (które są zdecydowanie najważniejsze). Sam zabieg i działania po jego zakończeniu mają ogromne znaczenie dla całego procesu rehabilitacyjnego. Warto zaopatrzyć się przed zabiegiem w ortezę lub kule do chodzenia, niektóre przyrządy do ćwiczeń (jak piłka rehabilitacyjna i taśmy do ćwiczeń), środki przeciwbólowe czy materiały opatrunkowe. Niektórzy lekarze zalecają także minimalną rehabilitację jeszcze przed zabiegiem (w zależności od urazu i pod czujnym okiem rehabilitanta), aby usprawnić proces rehabilitacji już po zabiegu. Ale kluczowe znaczenie ma czas po zabiegu. Aby go w pełni wykorzystać należy bardzo odpowiedzialnie i solidnie poddać się rehabilitacji. Oto jej poszczególne etapy:
● etap I – pooperacyjny (1-14 dni): Ten etap jest tak zwaną wczesną fazą pooperacyjną. Działania fizjoterapeutyczne mają za zadanie przede wszystkim zmniejszyć obrzęk pooperacyjny i osiągnąć możliwość zginania kolana (min. 110°). Operowane kolano poddawane jest schładzaniu, kompresji i unoszeniu. Fizjoterapeuta wprowadza na tym etapie pierwsze wczesne ćwiczenia,
● etap II – zwany powrotem (2-9 tydzień): Ten etap ma za zadanie zwiększyć zakres ruchu kolana (do 130°) oraz przywracać powoli aktywność. Fizjoterapeuci poprzezćwiczenia mobilizują rzepkę, przywracają tak zwane głębokie czucie, rozciągają mięśnie (uda, łydki, biodrowo-lędźwiowe i biodrowo-piszczelowe),
● etap III – przygotowujący do zwiększonej aktywności (9-16 tydzień): Ten etap ma na celu osiągnięcie pełnej ruchomości stawu, wprowadza bardziej intensywne ćwiczenia,
● etap IV – wyważony powrót do pełnejsprawności (po 16 tygodniu): Ten etap wprowadza specjalistyczne treningi (siłowe, wytrzymałościowe i koordynacyjne).
Zaliczenie wszystkich etapów rehabilitacji pozwala na powrót do pełnej aktywności fizycznej i codziennego życia, bez ograniczeń. Jednak czas od 6 do 9 miesięcy to niezbędne minimum rehabilitacji i dużej ostrożności.
Rehabilitacja po rekonstrukcji ACL – ćwiczenia
Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego to poważny uraz. I kluczowe znaczenie ma i w tym przypadku rehabilitacja. Pierwsze dni i tygodnie po operacji to najważniejszy czas dla dalszego leczenia tak uszkodzonego kolana. Wszystkie specjalistyczne ćwiczenia zawsze dobierane są indywidualnie przez specjalistę. To on określa ich częstotliwość, stopień trudności i możliwości ich wykonywania.
Do podstawowych i najprostszych ćwiczeń w rehabilitacji po rekonstrukcji więzadła ACLnależą:
- zginanie i prostowanie stawu kolanowego, opierając stopę o piłkę rehabilitacyjną (dużą i małą),
- leżąc na plecach, toczenie piłki rehabilitacyjnej po ścianie (góra, dół),
- stojąc w wykroku i podpierając się kulami, prostowanie i zginanie w kolanie nogi po rekonstrukcji,
- stojąc z kulami przy stopniu, podnoszenie chorej nogi, opieranie jej na stopniu i zdejmowanie,
- leżąc na zdrowym boku, zginanie kolana, unoszenie w górę i powolne opuszczanie,
- ćwiczenia w ortezie, polegające na podnoszeniu nogi, leżąc na brzuchu.
W pierwszym tygodniu po zabiegu pacjenci raczej powinni pozostawać jak najdłużej w pozycji leżącej. Obciążanie zoperowanej nogi może mieć miejsce tylko do granicy bólu. Wczesne chodzenie z kulami daje także gwarancję prawidłowego napięcia mięśnia czterogłowego. Ważne, aby po każdych ćwiczeniach schładzać stawy kolanowy. Bardzo dobre rezultaty przynosi masaż limfatyczny podudzia. Po 5 tygodniu od zabiegu, po konsultacji z lekarzem, można rozpoczynać już chodzenie bez kul. Rehabilitanci często wprowadzają ćwiczenia na stepach czy ruchomej bieżni lub masaż wirowy.
Rehabilitacja to nieodłączny element postępowania po rekonstrukcji ACL. Pozytywne nastawienie do ćwiczeń, bez skupiania się na tymczasowych ograniczeniach to gwarancja pełnego sukcesu i powrotu do fizycznej sprawności.
