Prawosławie a katolicyzm. Różnice, cechy i święta

Prawosławie a katolicyzm – czym różnią się te dwa odłamy chrześcijaństwa? Prawosławie stanowi jedną z trzech gałęzi wiary chrześcijańskiej, obok katolicyzmu i protestantyzmu. Wyznawcy prawosławia żyją na całym świecie. Kościół prawosławny nazywany jest również kościołem ortodoksyjnym albo cerkwią wschodnią. Czym się charakteryzuje i co odróżnia prawosławie od katolicyzmu?
Cerkiew prawosławna
Źródło:123RF
Spis treści

Kościół prawosławny tworzy niezależną wspólnotę religijną. W XI wieku dokonał się rozłam w kościele na wschodni i zachodni. Ten moment w dziejach chrześcijaństwa nazywany jest „wielką schizmą wschodnią”. Różnice teologiczne, jakie powstawały przez wieki pomiędzy chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim doprowadziły do podziału. Ale główną przyczyną rozłamu były zmiany w wyznaniu wiary w IV wieku, na które kościół prawosławny nie wyraził zgody. 

Prawosławie – cechy

W XI wieku prawosławie było już ukształtowaną religią pod względem kultu, organizacji i doktryny. Już w tym czasie wyraźnie różniło się prawosławie a katolicyzm. Oto główne cechy religii prawosławnej:

  • uznanie naczelnej roli Pisma Świętego,
  • uznawanie tzw. Świętej Tradycji czyli pism Ojców Kościoła i orzeczeń siedmiu pierwszych soborów,
  • odrzucenie formuły Filioque - w wyznaniu wiary w prawosławiu pojawia się twierdzenie, iż Duch Święty pochodzi tylko „od Ojca”, a nie tak jak w kościele katolickim „od Ojca i Syna”,
  • nieuznawanie dogmatu Niepokalanego Poczęci Matki Bożej oraz dogmatu Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny,
  • odrzucenie dogmatu o nieomylności papieża,
  • odrzucenie czyśćca, łaski i grzechu pierworodnego,
  • niewymaganie celibatu od księży i diakonów, 
  • odrzucenie idei centralnej władzy kościelnej,
  • udzielanie Eucharystii pod dwiema postaciami, chleba i wina,
  • wykonywanie znaku krzyża przy modlitwie (przeżegnanie się) trzema palcami, a nie pięcioma jak w kościele katolickim,
  • udzielanie chrztu i bierzmowania jednocześnie przez trzykrotne zanurzenie w wodzie,
  • szczególne miejsce ikony w religii prawosławnej i zakaz oddawania czci rzeźbom,
  • stosowanie w liturgii obrządku bizantyńskiego z językiem starogreckim, starocerkiewno-słowiańskim lub językami narodowymi,
  • inny wygląd krzyża – krzyż ośmioramienny. 

Kalendarz prawosławny 

Kościół prawosławny i jego życie liturgiczne oparty jest o dwa różne kalendarze. Pierwszy to juliański (tzw. stary styl) i drugi gregoriański (tzw. nowy styl). Różnica między tymi kalendarzami wynosi 14 dni, dlatego zawsze przy opisie świąt prawosławnych pojawiają się dwie daty. Kalendarz juliański związany jest z rzymskim cesarzem Juliuszem Cezarem, a kalendarz gregoriański z papieżem Grzegorzem XIII. Duchowni prawosławni zawsze podkreślają, iż kalendarz juliański jest sporo starszy od kalendarza gregoriańskiego. Używany jest od bardzo wczesnego chrześcijaństwa. Rok liturgiczny w prawosławiu rozpoczyna się 1 września według nowego stylu czyli 14 września według starego stylu. Poprzez posiadanie własnego kalendarza wyznawcy prawosławia obchodzą święta 2 tygodnie później niż katolicy.  

Święta prawosławne

W kalendarzu liturgicznym prawosławia jest 12 wielkich świąt, zwanych też głównymi. Jak wyznawcy prawosławia pojmują uczestnictwo w nabożeństwach świątecznych? W kościele prawosławnym msza święta nie jest pamiątką wydarzeń, ale realnym ciągłym ich przeżywaniem. W czasie mszy prawosławny ksiądz (zwany popem) odwrócony jest plecami do wiernych. Wszystkie msze odbywają się na stojąco. Oto święta prawosławne w czasie których odprawiane są uroczyste msze święte:

  • Narodzenie Najświętszej Dziewicy Maryi (8/21 września)
  • to święto bezpośrednio odwołuje się do apokryfów (utworów o tematyce biblijnej) o narodzinach Maryi;;
  • Podwyższenie Najczystszego i Życiodajnego Krzyża Pańskiego (14/27 września)
  • święto na pamiątkę odnalezienia Krzyża Świętego;
  • Wprowadzenie Najświętszej Bogarodzicy do Świątyni (21 listopada/4 grudnia)
  • odwołanie do tradycji poświęcenia Maryi Bogu przez jej rodziców;
  • Boże Narodzenie (25 grudnia/7 stycznia)
  • święto to poprzedza 40 dniowy post, centralne miejsce zajmuje w domu ikona owinięta obrusem;
  • Objawienie Pańskie (6/19 stycznia)
  • święto upamiętniające chrzest w Jordanie i obmycie ludzkości z grzechu pierworodnego;
  • Spotkanie Pańskie (2/15 luty)
  • święto na pamiątkę ofiarowania Jezusa w świątyni, podczas którego dokonuje się obrzęd poświęcenia świec;
  • Zwiastowanie Najświętszej Bogarodzicy (25 marca/7 kwietnia)
  • na cześć zwiastowania narodzin Jezusa przez Archanioła Gabriela;
  • Niedziela Palmowa (niedziela poprzedzająca Paschę)
  • to święto ruchome, poprzedzające Wielki Tydzień;
  • Wniebowstąpienie Pańskie (40 dzień po Zmartwychwstaniu, czwartek);
  • Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów – Pięćdziesiątnica (50 dni po Zmartwychwstaniu, w niedzielę);
  • Przemienienie Pańskie (6/19 sierpnia)
  • święto upamiętniające przemienienie na górze Tabor, w cerkwiach święcone są wtedy płody ziemi;
  • Zaśnięcie Najświętszej Bogarodzicy (15/28 sierpnia)
  • przed tym świętem obowiązuje dwutygodniowy post, a trzy dni po nim odprawiany jest obrzęd pogrzebania Matki Boskiej.

Prawosławie a katolicyzm – różnice

Najczęściej pojawia się opinia, iż nie ma zbyt dużych różnic doktrynalnych między katolikami a prawosławnymi. Różnice, które z pewnością występują można podzielić na trzy rodzaje:

  • doktrynalne,
  • liturgiczne,
  • organizacyjne.

Różnice doktrynalne dotyczą wyznania wiary (prawosławie przyjmuje pochodzenie Ducha Świętego tylko od Ojca), różnicy w przyjmowaniu dogmatów Maryjnych (prawosławie je neguje) oraz odrzuceniu katolickiej doktryny o czyśćcu i nauki o odpustach.

Różnice liturgiczne dotyczą sakramentu chrztu, udzielania komunii świętej pod dwiema postaciami, innym wykonywaniu znaku krzyża, innym kalendarzu. Świątynie prawosławne nazywane są cerkwiami, a szczególnym kultem objęte są ikony. 

Różnice organizacyjne to przede wszystkim nieuznawanie przez prawosławie zwierzchnictwa papieża. Na czele każdego samodzielnego kościoła stoi patriarcha albo metropolita, którzy spotykają się na soborach. W kościele prawosławnym celibat dotyczy tylko biskupów. Księża mogą być żonaci, ale w zawiązek małżeński muszą wstąpić przed święceniami. 

Komunia święta w kościele prawosławnym może być tylko udzielana wiernym, którzy do tego kościoła należą. 

Jolanta Woźniak

Czytaj też:

Bibliografia

  • A. Pawluczuk „Prawosławie jako typ kultury”, Białystok 1999 r.,
  • W. Romanowicz „Współczesne oblicze polskiego prawosławia” Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, Kwartalnik 3/2015, PSW w Białej Podlaskiej,
Więcej z kategorii Historia i tradycje
Części mszy świętej – główne i stałe. Najważniejsze
Ksiądz trzyma w dłoniach hostię
Msza święta krok po kroku – tekst, przebieg, części
Ksiądz odprawiający mszę świętą
Wizyta duszpasterska - jaki ma przebieg i jak się do niej przygotować?
Powiązane artykuły
Msza za zmarłych - jak napisać intencje mszalne?
Różaniec za zmarłego - jak odmawiać różaniec?
Suchy chleb i szklanka wody
Post w kościele katolickim – kogo i kiedy obowiązuje?
Cerkiew prawosławna
Prawosławie a katolicyzm. Różnice, cechy i święta
Konfesjonał
Jak się spowiadać? Grzechy i regułka dla dorosłych