Główną przyczyną zawału jest niedokrwienie serca, które powoduje niedotlenienie serca. Choroby serca są najczęstszymi przyczynami zgonów. Szybko zdiagnozowany zawał serca i podjęte leczenia zapewniają pełen powrót do zdrowia. Ale nie są to jedyne czynniki. Ogromne znaczenie w życiu po zawale serca ma odpowiednia rehabilitacja i zmiana trybu życia. Daje to zdecydowanie większą gwarancję na zachowanie zdrowia i minimalizowanie ewentualności wystąpienia kolejnego zawału serca czy też innej choroby wieńcowej.
Na czym polega rehabilitacja po zawale?
Rehabilitacja po zawale serca dzieli się na 2 rodzaje (w zależności od czasu po zawale):
- rehabilitacja wczesna (szpitalna),
- rehabilitacja późna (poszpitalna).
Już dawno temu zauważono, iż mimo podejmowania prawidłowego leczenia, intensywnej terapii i farmakoterapii stan po zawale nie zawsze był zadawalający. W ramach kardiologii powstała dziedzina, zajmująca się kompleksową rehabilitacją kardiologiczną. Jej zadaniem jest nie tylko wydłużenie życia pacjenta po zawale, ale znaczna poprawa jakości i komfortu życia. Wszystkie te działania zmierzają w kierunku zapewnienia pacjentowi aktywnego zdrowego trybu życia z jak najmniejszymi ograniczeniami.
Do podstawowych zasad rehabilitacji po zawale serca należą:
- indywidualne podejście,
- bezpieczeństwo ćwiczeń,
- integracja wielu specjalistów,
- ciągłość rehabilitacji,
- systematyczność w leczeniu i ćwiczeniach,
- kompleksowe podejście do procesu rehabilitacji,
- natychmiastowe podejmowanie działań leczniczych.
Każdy pacjent po przebytym zawale serca wymaga optymalnego leczenia (także farmakologicznego), redukowania czynników ryzyka nawrotu choroby czy całkowitej zmiany trybu życia. Ale z całą pewnością ogromne znaczenie ma wysiłek fizyczny, którego skuteczność w rehabilitacji po zawale jest ogromna.
Wczesna rehabilitacja po zawale
Wczesna rehabilitacja po zawale to ta, która rozpoczyna się już w szpitalu na oddziale intensywnej terapii. Pierwsze 2 dni z reguły pacjent spędza unieruchomiony w łóżku. Po 2-3 dniach chory rozpoczyna łagodną rehabilitację ruchową. Jej zadaniem jest zapobieganie zastojom żylnym krwi. Głównie dotyczy to nóg, aby nie dopuszczać do zakrzepicy. Dlatego też pacjent może siadać na łóżku i ruszać stopami. Po ćwiczeniach w pozycji leżącej i siedzącej pacjent jest pionizowany. Jeśli pionizacja nie stwarza problemów, pacjent zaczyna chodzić po płaskiej powierzchni. Kolejnym etapem jest przejście po schodach pod kontrolą fizjoterapeuty. Wszystkie delikatne i powolne ćwiczenia w tych pierwszych dniach są zlecane przez lekarza czy fizjoterapeutę. Bardzo ważne jest, aby chory nie podejmował żadnych ćwiczeń czy aktywności sam z siebie, bez konsultacji. Zbyt ciężkie i forsowne ćwiczenia mogą nawet zagrażać życiu. Lekarze zalecają, aby wysiłkowy przyrost tętna nie przekraczał w tym pierwszym etapie rehabilitacji 20 uderzeń na minutę. W szpitalu lekarze stwierdzają przyczynę zawału. To pozwala określić, jakie jest niezbędne dodatkowe postępowanie. Bardzo często zawał serca ma związek z przebytymi wcześniej chorobami. Stąd jednym z elementów leczenia jest przyjmowanie leków stabilizujących serce. Po opuszczeniu szpitala pacjent rozpoczyna drugi etap rehabilitacji.
Późna rehabilitacja po zawale serca
Obecnie istnieje tendencja, aby jak najszybciej adaptować serce po zawale do normalnej pracy. Najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem jest rehabilitacja po zawale serca na zlecenie lekarza pod kontrolą rehabilitanta. Lekarze mocno krytykują tzw. fotelowy tryb życia. Rozsądnie zaplanowana aktywność fizyczna działa pozytywnie na naczynia wieńcowe. Osoba po przebytym zawale serca jest kierowana do właściwej poradni kardiologicznej lub specjalistycznego ośrodka rehabilitacji pozawałowej. Każdy program rehabilitacyjny i ćwiczenia dobierane są do indywidualnych potrzeb, stanu zdrowia i możliwości każdego pacjenta. Dlatego tak ważne znaczenia ma przeprowadzana próba wysiłkowa określająca, jakie obciążenie wysiłkiem fizycznym jest w stanie znieść organizm pacjenta. Na podstawie tych testów ustalany jest rodzaj i natężenie ćwiczeń dla danej osoby. Jedną z podstawowych zasad rehabilitacji po zawale serca jest jej stopniowe wprowadzanie. Intensywność ćwiczeń jest zawsze kontrolowana przez EKG i pomiar tętna. I sam pacjent określa czy jest w stanie jeszcze ćwiczyć. Po szpitalu każdy pacjent może odbywać rehabilitację w szpitalach rehabilitacji kardiologicznej lub ich oddziałach bądź w oddziałach dziennej rehabilitacji.
Rehabilitacja po zawale serca – ćwiczenia
Opuszczenie szpitala po przebytym zawale serca oznacza dla każdego chorego początek rozsądnej aktywności fizycznej. Lekarze wskazują, iż tzw. „lenistwo ruchowe” sprzyja otyłości, a to jeden z ważniejszych czynników powstawania chorób układu krążenia. Po powrocie ze szpitala do domu, kiedy chory jest jeszcze osłabiony obowiązki domowe traktowane są również jak ćwiczenia. Należą do nich:
- codzienna toaleta,
- samodzielne przygotowanie posiłku,
- spacery po mieszkaniu,
- drobne domowe prace porządkowe.
Rozważny wysiłek fizyczny jest jak najbardziej wskazany po zawale serca. Wykonywanie zalecanych przez rehabilitantów ćwiczeń jest gwarancją niepowtórzenia się zawału. Każdy pacjent ustala indywidualnie z lekarzem, kiedy i jak ćwiczyć. Oto podstawowe zasady rehabilitacji po zawale serca w warunkach domowych:
- zakaz (zaraz po opuszczeniu szpitala) wykonywania samodzielnie tzw. czynności oporowych takich, jak przesuwanie mebli czy ciężkie prace w ogrodzie;
- zakaz wykonywania czynności wymagających dłuższego wstrzymywania oddechu;
- zakaz wykonywania czynności, przy których niezbędne jest dłuższe trzymanie rąk w górze;
- nie rozpoczynać domowych ćwiczeń bezpośrednio po zażyciu leków;
- korzystać z łagodnych form aktywności fizycznej (wolna jazda na rowerze, spacery, nording walking czy spokojne pływanie);
- zawsze przerywać ćwiczenia czy inną aktywność fizyczną, gdy tylko pojawi się ból w klatce piersiowej.
Z czasem należy rozszerzać rodzaj ćwiczeń, ale zawsze po konsultacji z lekarzem kardiologiem. Do ćwiczeń, prowadzonych pod kontrolą fizjoterapeuty zaliczane są:
- jazda na rowerku stacjonarnym,
- marsze na bieżni,
- ćwiczenia oporowe, które wzmacniają poszczególne mięśnie,
- specjalne ćwiczenia oddechowe,
- ćwiczenia ogólnorozwojowe.
Aby wszystkie te działania przynosiły określone korzyści należy wprowadzać lekkostrawną dietę, ograniczać używki (papierosy, alkohol) i spożywanie mocnej kawy, minimalizować stres. Jeśli dodatkowo pacjent systematycznie przyjmuje leki i regularnie kontroluje stan serca u kardiologa to rehabilitacja po zawale serca przynosi pozytywne rezultaty.
Jolanta Woźniak
Czytaj:
- Ból serca - jakie są przyczyny i objawy? Postępowanie
- Jak wzmocnić serce - przy arytmii, po zawale
- Życie po bajpasach – jak wygląda i co należy zmienić?
