Opieka nad osobami starszymi
Opieka nad osobami starszymi to z pewnością wyzwanie naszych czasów. Postęp medycyny a także życie w czasach względnego pokoju na świecie, sprawiają, że mieszkańcy krajów Zachodu, w tym Polski, z roku na rok żyją coraz dłużej. Z drugiej strony zmiany wzorców kulturowych sprawiły, że rodzi się coraz mniej dzieci - statystyczna Polka ma 1,3 dziecka, tymczasem dla równomiernego rozwoju społeczeństwa wskaźnik ten powinien wynosić 2,1. W rocznikach powojennego wyżu, które po woli wchodzą w starość, rodziło się 600 tysięcy osób rocznie, obecnie około 400 tysięcy.
Dane te prowadzą do prognoz wieszczących dramatyczne starzenie się polskiego społeczeństwa. Szacuje się, że w 2050 roku osoby bardzo stare, w wieku powyżej 80 lat będą stanowić już 10 procent populacji. Sytuacja demograficzna rodzi zupełnie nowe wyzwania.
Opieka nad członkiem rodziny
Obecnie opieka nad osobami starszymi zazwyczaj spoczywa na barkach najbliższej rodziny. W przyszłości również wiele osób będzie piastować opiekę nad członkiem rodziny samodzielnie, ale też w wielu przypadkach będzie to niemożliwe, dlatego prognozuje się przestawienie całego modelu funkcjonowania państwa i społeczeństwa, z akcentem na rozbudowę usług senioralnych.
Póki co, to jednak pieśń przyszłości. Pozostaje rodzina (pozbawiona większego wsparcia ze strony państwa), Domy Pomocy Społecznej z odległym terminem przyjęcia, bądź bardzo kosztowna opieka prywatna.
Opieka nad seniorem
Wiele osób nie chce samodzielnie sprawować opieki nad członkami rodziny w podeszłym wieku. W takiej sytuacji można skorzystać z państwowych lub prywatnych Domów Opieki.
Prowadzone przez państwo placówki potocznie nazywane „domami starców” to tak naprawdę Domy Pomocy Społecznej, czyli DPS-y. O miejsce i zapewnienie opieki nad seniorem mogą się starać wszystkie osoby, które z racji wieku (ale także choroby czy niepełnosprawności) muszą przebywać pod całodobową opieką. Wniosek o umieszczenie w DPS kieruje urząd gminy, decyzję podejmuje starostwo.
Wbrew pozorom miejsce w państwowym DPS nie jest darmowe, pensjonariusze muszą oddawać na swoje utrzymanie do 70 procent swojej emerytury lub renty, zdarza się też, że o dokładanie do rachunku za opiekę nad seniorem proszone są rodziny. Jeszcze większym minusem państwowych DPS jest to, że na miejsce w nich trzeba z reguły czekać miesiącami, a nawet latami.
Opiekun osób starszych
Prywatne domy opieki nad osobami starszymi mają tę przewagę, że miejsca zazwyczaj dostępne są od ręki. Bywa też, że standard – ale tylko w niektórych przypadkach – jest naprawdę wysoki. Niestety, lista minusów tego rozwiązania jest pokaźna. Pierwszy to cena. Stawki są miesięczne, albo dobowe. W zależności od placówki, może wychodzić od 2 do 5 tysięcy złotych za 30 dni.
Czy za te pieniądze możemy być pewni, że opieka nad osobami starszymi będzie dobra? Niestety – nie zawsze. Osoby, które chcą powierzyć takiej placówce opiekę nad członkiem rodziny, po pierwsze muszą sprawdzić w urzędzie wojewódzkim legalność działania danego domu. Po drugie – osobiście trzeba sprawdzić warunki sanitarne (wygląd i czystość pokoi, łazienek, dzienne menu, częstotliwość zmieniania pościeli). Ważna jest też opieka lekarska i pielęgniarska. No i umowy. Należy dokładnie zwracać uwagę, jakie pensjonariusz ma prawa, zarówno za życia, jak i po śmierci.
Opieka nad starszymi rodzicami
Opieka nad rodzicem – prawo jest tutaj nie do końca jasne. Czy dzieci mają obowiązek opieki nad rodzicami? Artykuł 87 Kodeksu Rodzinnego stanowi, że rodzice i dzieci są zobowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. Na tej podstawie zakłada się, że tak jak rodzice opiekują się dziećmi do okresu osiągnięcia samodzielności, tak dzieci powinny sprawować opiekę nad matką lub ojcem w razie:
- choroby,
- kalectwa,
- starczej niedołężności.
Tyle, że prawo nie przewiduje żadnej sankcji za niewypełnienie obowiązku opieki nad rodzicami. Nie można na drodze postępowania sądowego zmusić dziecka do opieki nad matką lub ojcem, rozumianej jako fizyczne spędzanie czasu ze starszą osobą, pomaganie jej w codziennych obowiązkach. Jednak korzystając innych przepisów Kodeksu Rodzinnego, starsi rodzice mogą spróbować wyegzekwować od swoich dzieci przynajmniej pomoc materialną. Jak?
Opieka nad rodzicem – prawo
Wyegzekwować można tzw. obowiązek alimentacyjny. Alimenty kojarzą się wprawdzie z pomocą finansową dla dzieci, niemniej przepisy Kodeksu Rodzinnego dają pewną furtkę, z której mogą skorzystać osoby starsze, nie mogące się doprosić pomocy od dzieci. Wprawdzie obowiązek alimentacyjny faktycznie dotyczy głównie małoletnich, niemniej sąd może przyznać alimenty rodzicowi jeśli ten znajduje się w „stanie niedostatku”. Tutaj niestety znów pojawiają się problemy interpretacyjne – co owym stanem niedostatku jest.
Zasiłek opiekuńczy
Samodzielnie podejmując się opieki nad członkiem rodziny pamiętajmy, że w szczególnych okolicznościach możemy liczyć na specjalne świadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to tak zwany zasiłek opiekuńczy. Przysługuje on osobom, które chcą się zająć opieką nad członkiem rodziny i z tego powodu tymczasowo muszą zawiesić wykonywanie obowiązków zawodowych. Dotyczy to osób, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym, a więc przede wszystkim:
- pracowników,
- ale też członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
- kółek rolniczych,
- osób trudniących się pracą nakładczą,
- wykonujących prace na podstawie umowy zlecenie,
- duchownych,
- odbywających zastępczą służbę wojskową,
- a także wykonujących odpłatne prace w czasie osadzenia w więzieniu lub areszcie.
Ile wynosi zasiłek opiekuńczy?
Ile się należy za opiekę nad starszą osobą? Zasiłek opiekuńczy można otrzymywać przez określoną ilość dni w roku. O ile w przypadku opieki nad dzieckiem do 14 roku życia jest to aż 60 dni, czyli pełne dwa miesiące, o tyle w pozostałych przypadkach, osoba pełniąca opiekę nad członkiem rodziny może liczyć na zasiłek jedynie przez 14 dni, czyli dwa tygodnie. Z pewnością nie jest to więc rozwiązanie na dłużej, a jedynie doraźna, chwilowa pomoc.
Zasiłek opiekuńczy, w ujęciu miesięcznym, stanowi 80 procent podstawy wymiaru pensji. Podstawa, to w przypadku osób będących pracownikami, przeciętne miesięczne wynagrodzenie z 12 ostatnich miesięcy kalendarzowych.
Zasiłek wypłacany jest za każdy dzień niezdolności do pracy z tytułu sprawowania opieki nad członkiem rodziny, wliczając w to dni ustawowo wolne od pracy. Oczywiście, okres wypłaty zasiłku jest limitowany - do 60, albo do 14 dni, w zależności od wieku osoby, nad którą piastujemy opiekę.
Czytaj także:
Dom dziennego pobytu – dla osób starszych. Jak otworzyć?
Opieka nad osobami starszymi – o czym należy pamiętać?
Opieka paliatywna (hospicyjna) – co oznacza, jak wygląda?
Na co zwrócić uwagę wybierając dom seniora?
Zasiłek opiekuńczy na osobę starszą – jak uzyskać, komu przysługuje?
