Gerontologia – nauka o starzeniu się społeczeństwa
Gerontologia jest interdyscyplinarną nauką o procesach starzenia, zahaczającą o takie dziedziny nauki jak:
- biologia,
- medycyna,
- psychologia,
- kulturoznawstwo,
- antropologia kulturowa.
Nie należy gerontologii mylić z geriatrią, która jest dziedziną medycyny zajmującą się chorobami wieku starczego. Wyróżniamy węższe pojęcia, takie jak gerontologia społeczna zajmująca się zjawiskiem określanym jako starzenie się społeczeństwa czy gerontologia biologiczna, badająca i opisująca proces starzenia się człowieka: starzenie się skóry, starzenie się organizmu itd.
Starzenie się społeczeństwa
Starzenie się społeczeństwa to jedno z największych wyzwań stojących przez kulturą Europy, Polski, a także przed lokalnymi społecznościami na poziomie poszczególnych miast i wsi. W sensie demograficznym, starzenie się społeczeństwa oznacza zmieniającą się proporcję osób w poszczególnych kategoriach wiekowych w danej populacji, na rzecz osób najstarszych, w tak zwanym wieku poprodukcyjnym.
Z prognoz Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2050 liczba osób w wieku 15-64 spadnie w Polsce o przeszło 8 milionów, za to liczba seniorów po 64 roku życia wzrośnie o ponad 5 milionów. Skalę zjawiska starzenia się społeczeństwa oddają też szacunki mówiące, że seniorzy najstarsi, po osiemdziesiątym roku życia, stanowić wówczas będą aż 10 procent społeczeństwa. Będzie to rodzić gigantyczne problemy w obszarze rynku pracy, systemu emerytalnego, a także opieki medycznej i społecznej (o czym więcej za chwilę).
Przyczyny starzenia się społeczeństwa
Przyczyny starzenia się społeczeństwa są bardzo zróżnicowane. Za starzenie się społeczeństwa odpowiadają czynniki, które same w sobie są zarówno pozytywne, jak i negatywne. Zaliczyć do nich można:
- niewiarygodny rozwój medycyny oraz wzrost świadomości zdrowotnej (coraz mniejszy odsetek palaczy, lepsze odżywianie itd.) w naturalny sposób wydłużają średnią długość życia - przeciętny Europejczyk żyje już ponad 80 lat;
- życie w czasach pokoju - od 72 lat naszą częścią Europy nie wstrząsnął żaden masowy konflikt wojenny, w starość wchodzi właśnie pokolenie powojennego wyżu powojennego, które jako pierwsze ma szansę dożyć późnych lat nieprzetrzebione na wojennych frontach;
- malejąca dzietność - zmiany kulturowe sprawiły, że przeciętna Polka i przeciętna Europejka rodzą coraz mniej dzieci. W Polsce na jedną kobietę w wieku rozrodczym przypada średnio 1,3 dziecka. Dla stabilnego rozwoju społeczeństwa wskaźnik ten musiałby wynosić 2,1. Z biegiem lat prowadzi to do zmniejszania się populacji osób młodych kosztem starych.
Skutki starzenia się społeczeństwa
Skutki starzenia się społeczeństwa są tak dalekosiężne i rozległe, że można im poświęcić niejedną publikację naukową. W skrócie tylko wspomnijmy, że starzenie się społeczeństwa będzie skutkować takimi zjawiskami jak:
- niekorzystna struktura społeczna – coraz więcej osób starszych, niepracujących na utrzymaniu coraz mniej licznej grupy osób aktywnych zawodowo;
- załamanie rozwoju gospodarczego wskutek braków siły roboczej oraz gigantycznych obciążeń podatkowych i socjalnych młodszych pokoleń na rzecz starszych;
- niewydolność systemu emerytalnego w dotychczasowej formie, rosnące koszty utrzymania państwa;
- pogłębianie problemów demograficznych - coraz mniejszy odsetek osób w wieku rozrodczym, coraz większy ujemny przyrost naturalny – przewaga zgonów nad urodzinami;
- konieczność przemodelowania myślenia o społeczeństwie, konieczność wprowadzania nowych usług, rozbudowanej opieki medycznej i senioralnej;
- konieczność sprowadzania dużych rzesz imigrantów do pracy – możliwość zmiany struktury narodowościowej państw europejskich nie tylko za sprawą prostego „importu” siły roboczej z innych krajów, ale i zdecydowanie większej płodności przedstawicieli innych kultur (np. z krajów afrykańskich).
Gerontologia biologiczna
Starzenie się społeczeństwa implikuje cały pakiet nowych wyzwań nie tylko społecznych, ale i medycznych, czy kosmetologicznych. To co przez wieki było ewenementem – na przykład choroby wieku starczego – teraz z wolna staje się codziennością. Gerontologia biologiczna zajmuje się badaniem procesów starzenia się organizmu ludzkiego, starzenia się skóry i innych podobnych. W tym ujęciu gerontologia zajmuje się degradacją organów i funkcji życiowych w miarę upływu lat. Dotyczy to siły mięśni, wydajności serca i płuc, zmian w układzie hormonalnym, spustoszeń w układzie nerwowym, wiotczenia skóry i tak dalej.
Gerontologia postuluje w tym obszarze pewne systemowe rozwiązania, dotyczące opieki na osobami starszymi, już nie tak sprawnymi fizyczne, psychicznie i intelektualnie, ale też wskazuje kierunki badań w medycynie czy kosmetologii. Zupełnie nowe, bo kto pół wieku temu myślałby o kremach na starzenie się skóry u osiemdziesięciolatków? A przecież w niedalekiej przyszłości koncerny zaczną zapewne wprowadzać produkty do pielęgnacji nawet dla stulatków.
Zobacz też:
Zawieszenie emerytury, zmniejszenie emerytury – informacje
