Przedawnienie roszczeń
Artykuł 118 Kodeksu cywilnego stanowi, że „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata”. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Do lipca 2018 r. termin przedawnienia wynosił 10 lat. Zmiana w Kodeksie cywilnym w zakresie „czasu” przedawnienia spowodowała, że część długów stała się niewymagalna. Skrócenie ogólnego terminu przedawnienia roszczeń miało na celu przede wszystkim zmobilizowanie stron (dłużnika i wierzyciela) do szybszego rozwiązania istniejących między nimi sporów finansowych.
Ważne: terminów przedawnienia nie można skracać ani przedłużać (art. 119 Kodeksu Cywilnego). Inne terminy przedawnienia szczegółowo określa Kodeks cywilny. Sąd również może podjąć decyzję, w wyjątkowych sytuacjach, o nieuwzględnieniu upływu terminu przedawnienia (art. 117¹ kc).
Koniec z handlem starymi długami?
Nowelizacja kodeksu cywilnego ma też ukrócić handel przeterminowanymi długami, wykorzystujący nieświadomość dłużników odnośnie instytucji przedawnienia roszczenia. Obecnie do takich sytuacji dochodzi dość często, a to z powodu dużej luki, która pozostaje otwarta w polskim prawie. Przedawnienie długu w Polsce nie oznacza bowiem jego wymazania. Dług nadal istnieje, tyle że dłużnik nie musi go spłacać. Jego ewentualna spłata po okresie 6 lat staje dobrowolna. Wiele osób o przedawnieniu roszczeń jednak nie wie, na czym bazują firmy handlujące starymi długami. Wskutek tego często dochodzi do prób egzekucji długów, których spłacać już nie trzeba (po upływie 6 lat od wymagalności roszczenia).
Obecnie to na dłużniku spoczywa obowiązek wykazania się wiedzą oraz aktywnością. Zgodnie z art. 840 i 841 Kodeksu postępowania cywilnego, wiedząc, że nasz dług jest przedawniony i spotykając się z próbą jego egzekucji, musimy wnieść do sądu tzw. powództwo przeciwegzekucyjne. Dopiero z naszej inicjatywy sąd zajmie się kwestią przedawnienia długu. Powództwo przeciwegzekucyjne ma na celu ochronę praw, przynależnych dłużnikowi bądź osobie trzeciej. Aktualnie organ egzekucyjny, jakim jest komornik, nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku, objętego danym tytułem wykonawczym. Oznacza to również, że nie sprawdza z urzędu, czy zobowiązanie uległo przedawnieniu, Po zmianach to sędzia będzie musiał z urzędu sprawdzić, czy dany dług nie uległ przedawnieniu. Nie będzie zatem możliwe zasądzenie egzekucji przedawnionego długu.
Przedawnienie długu u komornika
Na gruncie dotychczasowych przepisów możliwe jest, że do kancelarii komorniczej trafi wniosek egzekucyjny z tytułem wykonawczym dotyczący roszczenia, które już dawno się przeterminowało, i musi on zostać zrealizowany. Przedawnienie długu u komornika nie jest badane, kancelaria otrzymując stosowne pismo ma obowiązek wszcząć egzekucję nawet w sytuacji przedawnionego roszczenia.
Na szczęście dłużnik nie jest całkowicie bezbronny, o ile ma świadomość swoich praw (a z tym bywa różnie). W każdym razie, w tego typu sytuacji można wystąpić do sądu ze wspomnianym wyżej powództwem przeciwegzekucyjnym. Dłużnik może żądać zaprzestania egzekucji komorniczej jeśli np. zobowiązanie wygasło (art. 840 §1 kpc). Pamiętajmy, że sprawę rozstrzygamy przed sądem, zatem bezcelowe są próby negocjacji z komornikiem, który nie może sam z siebie odstąpić od powierzonych mu czynności.
Przedawnienie długu bankowego
Zagadnieniem interesującym wiele osób jest przedawnienie długu bankowego. Jest to bowiem jedna z tych sytuacji, gdy zastosowania nie znajdują przepisy ogólne, mówiące o maksymalnie 6-letnim okresie przedawnienia roszczeń, a przepisy szczegółowe. Przy czym należy sobie zdać sprawę z tego, że przedawnienie długu bankowego w istocie określane jest przez kilka odrębnych przepisów, zależnie od dokładnego przedmiotu sprawy.
W przypadku niespłaconego debetu na koncie, przedawnienie roszczeń następuje po 2 latach, przy czym termin liczy się od dnia wymagalności debetu, nie zaś jego powstania.
Jeśli chodzi o zobowiązanie z tytułu kredytu lub pożyczki, przedawnienie długu bankowego następuje po 3 latach od dnia, kiedy należało spłacić zobowiązanie. Kredyt bądź pożyczka to tzw. roszczenie okresowe. Dlatego tez zgodnie z przepisami termin przedawnienia jest krótszy. Podobnie rzecz wygląda w przypadku nieuregulowanego zobowiązania na karcie kredytowej – również w grę wchodzą 3 lata i również termin płynie od dnia wymagalności zadłużenia.
Przedawnienie długów spadkowych
Niezwykle dużo emocji budzi kwestia długów po zmarłych spadkodawcach. Przedawnienie długów spadkowych następuje dopiero po 6 latach i to w sytuacji, gdy wierzyciel nie podjął żadnych kroków, by swoją należność odzyskać. Pamiętajmy, że otrzymanie spadku – niezależnie czy na drodze dziedziczenia ustawowego, czy testamentowego – nakłada na nas obowiązek przyjęcia zarówno aktywów, jak i zobowiązań zmarłego. Jeśli miał on długi, również obciążają one nasze konto. Na szczęście od 2015 roku nie implikuje to tak dramatycznych sytuacji, jak w latach wcześniejszych. Dawniej nie wywiązanie się w ciągu 6 miesięcy z obowiązku ewentualnego odrzucenia spadku oznaczało, że spadkobierca przyjął w całości aktywa ale też wszystkie zobowiązania zmarłego. Od momentu zmian w przepisach prawa spadkowego w 2015 r., brak oświadczenia o odrzuceniu spadku w ciągu 6 miesięcy (od uzyskania informacji o spadku) jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Kiedy przedawnia się dług w ZUS i skarbówce?
Na koniec krótkie zestawienie terminów przedawnienia roszczenia w zależności od jego charakteru (terminy te obowiązują „co do zasady”, prawo przewiduje od nich wyjątki w przepisach):
- roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu – 6 lat
- należność wobec ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia – 5 lat
- zobowiązania wobec urzędu skarbowego – 5 lat
- zobowiązanie z tytułu niespłaconego kredytu lub zadłużenia na karcie kredytowej – 3 lata
- zobowiązanie z tytułu zadłużenia na koncie bankowym – 2 lata
- długi alimentacyjne – 3 lata
- zadłużenie czynszowe – 3 lata
- roszczenie wobec pracodawcy w związku z wynagrodzeniem – 3 lata
- roszczenie z tytułu jazdy bez ważnego biletu – 1 rok
- przedawnienie roszczeń telekomunikacyjnych – 3 lata
Terminy przedawnienia poszczególnych zobowiązań uregulowane są nie tylko w Kodeksie cywilnym, ale także w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, prawie podatkowym czy w innych aktach prawnych. Dlatego też wskazane jest, aby szukać informacji o biegu przedawnienia zawsze odrębnie dla różnego rodzaju zobowiązań.
Konsultacja merytoryczna prawnik Jolanta Woźniak
Czytaj też:
Dziedziczenie - jak nie spłacać rodzinnych długów
Spadek z dobrodziejstwem inwentarza
Dług zamiast spadku
