Polskie tradycje i obyczaje. Narodowe i świąteczne

Obchodzenie świąt państwowych, Świąt Bożego Narodzenia, Świąt Wielkanocnych, a także czczenie innych ważnych dla Polaków wydarzeń stanowi część narodowej i ludowej tradycji. Jak Polacy świętują i jakie są polskie tradycje i obyczaje?
Dziecko trzyma w rękach flagę Polski
Źródło:123RF
Spis treści

Jakie są polskie tradycje narodowe?

Polskie tradycje odwołują się do zwyczajów narodowych, świątecznych, kościelnych i ludowych obchodzonych w naszym kraju. Polskie tradycje narodowe zajmują szczególne miejsce w świadomości społecznej. Polacy są dumni z biało-czerwonej flagi państwowej oraz z orła w koronie, zdobiącego polskie godło, symbole te często eksponują podczas świąt państwowych. Jedną z takich uroczystości jest świętowanie rocznicy odzyskania w 1918 roku niepodległości przez Polskę, obchodzona 11 listopada. Polskie flagi powiewają też podczas meczy i spotkań sportowych, na których występuje polska drużyna. 

Oprócz dnia 11 listopada Polacy celebrują też dzień 3 maja na znak uchwalenia w 1791 r. Konstytucji 3 Maja. W wielu polskich domach wywieszane są wówczas flagi państwowe. Oba te dni są ustawowo wolne od pracy. Natomiast na 2 maja przypada Święto Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Flagi i chorągiewki przyozdabiają ulice większych miast, instytucje państwowe, urzędy, przedsiębiorstwa, szkoły, itp. także zawieszają flagi na budynkach. 

W naszym kraju hołd ważnym dla Polski wydarzeniom oddaje się także m.in. 

  • 1 sierpnia (na znak upamiętnienia wybuchu powstania warszawskiego podczas II wojny światowej), 
  • 15 sierpnia (Święto Wojska Polskiego), 
  • 1 września (na pamiątkę wybuchu II wojny światowej), 
  • 14 października (Dzień Edukacji Narodowej), 
  • 1 listopada (Święto Zmarłych), 
  • 2 listopada (Dzień Zaduszny) oraz 
  • 1 maja (nieformalnie nazywany Świętem Pracy).

Polskie tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe

Polskie zwyczaje bożonarodzeniowesą bardzo liczne, niektóre wywodzą się z wierzeń ludowych, inne są związane z obrządkiem religijnym, a wiele stanowi połączenie jednych i drugich. Wyliczając polskie tradycje bożonarodzeniowe nie można nie wspomnieć o opłatku, którym dzielimy się przy wigilijnym stole i składamy sobie najlepsze życzenia na przyszły rok. Do wigilijnej wieczerzy zasiadamy, kiedy na niebie pokaże się pierwsza gwiazda, co ma symbolizować Gwiazdę Betlejemską, prowadzącą Trzech Króli do stajenki, w której narodził się Jezus. Zgodnie ze zwyczajem stół wigilijny powinien być przybrany sianem (w wielu domach jest on układany pod obrusem) na znak szopki, w której przyszedł na świat Chrystus.

Polskie zwyczaje bożonarodzeniowe dotyczą także ilości i jakości potraw, jakie podaje się podczas wigilijnej wieczerzy. Potraw powinno być 12 (tyle ile apostołów świętych), a wśród nich powinny się znaleźć m.in. ryba (najlepiej karp oraz śledź), grzyby, kapusta, barszcz czerwony, kompot z suszonych owoców, pierogi, itd. Aby zagwarantować sobie dobrobyt i zdrowie na cały kolejny rok powinno się skosztować każdego dania. 

Kolędowanie w okresie świąt oraz gromadne chodzenie na pasterkę, czyli mszę świętą odprawianą na cześć narodzenia Chrystusa to także ważne polskie zwyczaje.

Blisko Świąt Bożego Narodzenia w kalendarzu występuje sylwester oraz Nowy Rok, które w Polsce są hucznie obchodzone. W nocy z 31 grudnia na 1 stycznia tańczymy, spotykamy się z przyjaciółmi, śmiejemy się, delektujemy pysznymi potrawami i pijemy szampana.

Polskie tradycje wielkanocne 

Święta Wielkiej Nocy aż pęcznieją od mnogości przeróżnych zwyczajów. Już w Niedzielę Palmową, która rozpoczyna Wielki Tydzień, wierni zwyczajowo udają się do kościołów z kolorowymi palemkami, czyli bukiecikami przygotowanymi z bazi, liści borówki, bukszpanu, ziół, kwiatów i innych ozdób. Palmy są święcone przez kapłana i przynoszone do domów, by dawały domownikom szczęście i zdrowie.

Polskie tradycje wielkanocne są piękne i barwne. W Wielką Sobotę Polacy święcą pokarmy w kościołach zanosząc je tam w kolorowo przystrojonych koszyczkach. Wśród potraw znajdują się przede wszystkim udekorowane i pomalowane jaja oraz m.in. wędlina, chleb, sól, pieprz, chrzan, a także wielkanocna babka. W domach roi się od bazi, kwiatów (zwłaszcza kojarzących się z tymi świętami żonkili), pysznych wypieków, żurów, dań jajecznych, potraw z drobiu, itp. Jadło ze święconki zjada się podczas wielkanocnego śniadania zwyczajowo wyprawianego po rezurekcji. 

Polskie zwyczaje wielkanocne obejmują też Lany Poniedziałek czyli drugi dzień świąt, podczas którego symbolicznie polewamy się wodą. W niektórych rejonach kraju obficie polewa się wodą zwłaszcza młode dziewczyny. 

Jakie są polskie zwyczaje ludowe?

Polskie tradycje i obyczaje często wywodzą się ze wsi, z ludu i odnoszą się do zjawisk nadprzyrodzonych oraz magicznych. Dla przykładu można wymienić Andrzejki, czyli zabawę, podczas której głównie dziewczęta wróżą sobie m.in. lejąc wosk, by dowiedzieć się kiedy wyjdą za mąż, kim będzie ich wybranek, co będą robiły w przyszłości, itp. 

Polskie tradycje ludowe znają też postać Marzanny, słomianej kukły, imitującej zimę, która ustępuje wiośnie. Według ludowych wierzeń kukłę należało spalić lub utopić albo najlepiej wykonać obie egzekucje. 

Innym obrządkiem ludowym, który kultywowano od dawna jest palenie wielkich ognisk w Noc Świętojańską. Ogień płonął na łąkach, polanach, nad rzekami i jeziorami. Symbolizował on życiową siłę. Młodzi skakali przez płomienie, aby ustrzec się przed chorobami, niekiedy przez ogień przepędzano też bydło, aby zapewnić im zdrowy chów. Panny wiły kolorowe wianki z kwiatów i ziół i puszczały je na wodę sprawdzając czyj wianek popłynie z prądem najszybciej i najprościej zwiastując szczęśliwe i rychłe zamążpójście. 

Ludowy zwyczaj nakazywał dawniej aby czcić takie wydarzenia jak zamążpójście, przyjście na świat dziecka, czy śmierć bliskiej osoby. Wiele z dawnych obyczajów przetrwało do dziś, np. oczepiny podczas wesela.

Czytaj:

Bibliografia

  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Święta_państwowe_w_Polsce
  • http://naludowo.pl/kultura-ludowa/tradycje-ludowe-w-polsce-polskie-zwyczaje-najbardziej-znane-obrzedowosc.html
  • „Polskie tradycje i obyczaje rodzinne” Barbara Ogrodowska