Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce i na świecie

Tradycje bożonarodzeniowe, w zależności od kraju, w którym obchodzone są Święta Bożego Narodzenia, są rozmaite: od bardzo bogatych i licznych zwyczajów bożonarodzeniowych kultywowanych np. w Polsce, Anglii, czy Niemczech po dużo skromniejsze obrządki znane m.in. Amerykanom, czy Francuzom.
Prezenty bożonarodzeniowe
Źródło:123RF
Spis treści

Jakie tradycje bożonarodzeniowe znane są w Polsce?

Tradycje bożonarodzeniowew Polsce są głęboko zakorzenione w społeczeństwie. Znamy je od dziecka, traktujemy z szacunkiem jak ważny rytuał, dlatego warto przypomnieć sobie znaczenie poszczególnych świątecznych symboli. 

Jednym z nich jest opłatek, którym dzielimy się z bliskimi przed wieczerzą wigilijną (podczas której spożywa się 12 tradycyjnych, postnych potraw, m.in. karpia, śledzie, barszcz czerwony, pierogi, kapustę z grzybami, kutię oraz kompot z suszonych owoców) życząc sobie przy tym m.in. zdrowia, powodzenia i szczęścia w kolejnym roku. Zwyczaj ten zastępuje dawne łamanie się chlebem i odnosi się do darowania sobie nawzajem tego, co najlepsze oraz odpuszczenie wszelkich win.

Wymieniając polskie zwyczaje bożonarodzeniowenie sposób pominąć wspólnego kolędowania przy wigilijnym stole, czyli śpiewania pieśni opowiadających o narodzinach Pana Jezusa. Polskie tradycje bożonarodzeniowesą też związane z symbolem stajenki, w której przyszedł na świat Jezus. Na cześć tej pierwotnej stajenki niemal w każdym kościele w okresie Świąt Bożego Narodzenia powstają imitacje takich stajenek wraz ze żłóbkiem, sianem, zwierzętami (nie rzadko żywymi) oraz wszystkimi ważnymi postaciami znanymi z Pisma Świętego, które uczestniczyły w tym wydarzeniu.

Święta Bożego Narodzenia nie byłyby takie same gdyby nie tradycja obdarowywania się prezentami. W Polsce rozpakowuje się je po kolacji wigilijnej. Potem całą rodziną wyrusza się na pasterkę, czyli uroczystą mszę świętą odprawianą w nocy z 24 na 25 grudnia, podczas której zebrani w kościele wierni czuwają przy żłóbku niczym pasterze oczekujący narodzenia się Jezusa.

Jakie zwyczaje bożonarodzeniowe obowiązują w Niemczech?

Zwyczaje bożonarodzeniowe u naszych zachodnich sąsiadów są bardzo podobne do polskich obrządków. Nie wszyscy wiedzą, że choinka jako symbol życia i przyjścia na świat Chrystusa przywędrowała do nas właśnie zza Odry. Tradycje bożonarodzeniowe w Niemczechzwiązane z choinką znane są od XV wieku i mówią o tym, że świąteczne drzewko powinno pojawić się w domu już na kilka tygodni przed świętami. Przystraja się je m.in. własnoręcznie pieczonymi ciastkami imbirowymi, a pod choinką stawia się małą, drewnianą stajenkę.

Po mszy odprawianej w Wigilię Bożego Narodzenia Niemcy zasiadają do kolacji, jednak nie dzielą się opłatkiem. Po to, by zapewnić sobie szczęście i powodzenie finansowe w kolejnym roku każdemu biesiadnikowi podkłada się pod talerz pieniążek. 

Jakie są jeszcze zwyczaje bożonarodzeniowe w Niemczech? Niemcy, podobnie jak Polacy, lubią kolędować, jednak robią to dopiero w Boże Narodzenie. Prezenty są przynoszone do niemieckich domów przez Mikołaja lub Dzieciątko Jezus. Czasem, kiedy ktoś był szczególnie niegrzeczny, przychodzi do niego Knecht Ruprecht z rózgą.

Z obchodzeniem Świąt Bożego Narodzenia w Niemczech bardzo kojarzą się kiermasze i jarmarki świąteczne, hucznie organizowane w największych niemieckich miastach.

Tradycje bożonarodzeniowe na świecie – Wielka Brytania

Tradycje bożonarodzeniowe na świecie, choć zbliżone do siebie, mogą się od siebie różnić. Angielskie zwyczaje bożonarodzeniowezwiązane są głównie z dniem Bożego Narodzenia oraz z dniem 26 grudnia – tzw. Boxing Day. Anglicy nie świętują Wigilii Bożego Narodzenia, za to Boże Narodzenie celebrują na bogato. Na świątecznym stole nie powinno zabraknąć pieczonego (około czterech godzin!) indyka, kiełbasek owijanych w boczek oraz puddingu zwierającego 13 składników (co odnosi się do 12 apostołów oraz Jezusa). Uczestnicy bożonarodzeniowego obiadu zasiadają do niego w kolorowych czapeczkach z papieru, imitujących korony Trzech Króli. Obdarowują się prezentami, które rozpakowują przez cały dzień celebrując każdy z podarków. 

Inne brytyjskie tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe odwołują się do kolędowania wykonywanego wspólnie przez rodzinę, przyjaciół, itp. Kolędnicy chodzą po ulicach i domach zbierając darki na cele charytatywne.

Jakie tradycje bożonarodzeniowe są w USA?

Jakie są natomiast tradycje bożonarodzeniowe w USA? Amerykanie uważają Święta Bożego Narodzenia za bardzo rodzinne, dlatego w ciągu tych 2-3 świątecznych dni odwiedzają swoje rodziny i zasiadają z nimi do wspólnego stołu. 

Oprócz rodzinnej, kulinarnej uczty (z indykiem, ziemniakami, samodzielnie wypiekanym chlebem oraz ciastami owocowymi) mieszkańcy Stanów Zjednoczonych kładą duży nacisk na prezenty, którymi obdarowują się podczas świąt. Prezenty przywozi święty Mikołaj aż z Bieguna Północnego. Wiezie je saniami ciągniętymi przez zaprzęg reniferów. W nocy, z 24 na 25 grudnia, Mikołaj przez komin dostaje się do każdego domu i zostawia podarki w dużych skarpetach (obecnie częściej pod choinką). Niekiedy czeka na niego szklanka mleka i kilka ciasteczek, pozostawione przez dzieci.

Wigilia Bożego Narodzenia nie jest celebrowana w USA. Jednak ulice miast, centra handlowe oraz domy są bogato przystrajane już na wiele tygodni przed nadejściem Świąt Bożego Narodzenia.

Zwyczaje bożonarodzeniowe w Szwecji

Wśród świątecznych symboli bożonarodzeniowych Szwecji na czoło wysuwa się Jul Tomte, brodaty krasnal (odpowiednik świętego Mikołaja), którego rolą jest rozdawanie gwiazdkowych prezentów oraz czuwanie nad dobrą atmosferą Świąt Bożego Narodzenia. Dobry troll daje podarki po kolacji wigilijnej lub następnego dnia, często dołącza do nich wierszyki oraz zagadki. Warto też przytoczyć historię słomianej kozy, która każdego roku powstaje w mieście Galve, a którą symbolicznie pali się w Boże Narodzenie. 

Szwedzi jedzą kolację wigilijną już około godziny 15. Szwedzki stół ugina się od wielości potraw i to nie tylko postnych. Znajdziemy tam m.in. szynki, wędliny, wędzonego łososia, śledzie, ługowanego dorsza, cynamonowe ciasteczka oraz ryżową owsiankę.

Zwyczaje bożonarodzeniowe w Szwecji związane z choinką pochodzą z Niemiec, dotarły tam około XVIII wieku. Świąteczne drzewko w szwedzkim domu powinno stać co najmniej 20 dni od Bożego Narodzenia. 

Czytaj:

 

Bibliografia

  • „Polskie tradycje świąteczne” Halina Szymanderska
  • „Magia świąt. Zwyczaje, ciekawostki, opowieści” Opracowanie zbiorowe