Różnice w podejściu do osób starszych można zaobserwować już na poziomie regionów, zaś w odniesieniu do europejskich państw są one jeszcze bardziej widoczne. Kultura oraz sytuacja gospodarcza, społeczna i finansowa państwa mocno determinują jego zainteresowanie i opiekę nad osobami starszymi.
Badania kulturowe
G. Hofstede w swoich badaniach wyróżnił kilka wymiarów, które różnicują kultury świata: dystans władzy, kobiecość – męskość, unikanie niepewności, orientacja krótko- lub długoterminowa oraz indywidualizm – kolektywizm.
W Polsce unikanie niepewności jest na poziomie wysokim, cechuje nas umiarkowany indywidualizm i męskość. Oznacza to, ze polskie społeczeństwo skłania się raczej w kierunku samodzielności, każdy powinien być odpowiedzialny za siebie. Jednocześnie wysokie unikanie niepewności sugeruje niepokój o przyszłość, potrzebę jej zabezpieczenia.
Porównując: w kulturze Wielkiej Brytanie współczynnik ten jest na dużo niższym poziomie – oznacza to, że społeczeństwo brytyjskie bardziej niż polskie ceni spontaniczność i życie tu i teraz.
Seniorzy w Europie
W związku z wymienionymi wymiarami poszczególne państwa prezentują różne podejście do seniorów. Indywidualizm i poczucie niepewności mogą skutkować zwiększonym poczuciem odpowiedzialności za własny los i potrzebą zabezpieczenia swojej przyszłości. Czy rzeczywiście tak jest?
W Polsce coraz częściej obserwuje się seniorów, którzy chcą zrobić coś dla siebie i być samodzielni. Przykładem jest wiele osób starszych mających prawo jazdy – w dzisiejszych czasach jeden z symboli niezależności. Coraz więcej seniorów korzysta z Internetu, znajduje samodzielnie aktywności, których mogą się podjąć.
Społeczeństwa kolektywistyczne, ceniące grupę nad jednostką przede wszystkim cenią ludzi starszych jako dziadków i babcie, powierzają im opiekę nad dziećmi i prowadzenie domu. Przykładem takiego społeczeństwa jest Bułgaria, Albania czy Chorwacja.
Państwa skandynawskie znane są jako państwa opiekuńcze, z bogatym pakietem socjalnym. Może to być wynikiem nasilenia wymiaru kobiecości, charakterystycznego dla państw troszczących się o swoich obywateli, empatycznych i wspierających. W krajach takich jak Finlandia czy Dania odpowiedzialność za osoby starsze ponosi instytucja. Więcej jest tam domów opieki, które zajmują się osobami starszymi organizując im różne aktywności.
Coraz bliżej Zachodu
Państwa Zachodu charakteryzuje silny indywidualizm, nacisk na samodzielność. Skutkuje to bogatą ofertą dla seniorów – zarówno edukacyjną, jak i turystyczną i sportową. Senior jest tam częściej postrzegany jako osoba aktywna, mogąca jeszcze wiele zrobić dla siebie i swojego rozwoju.
Dzięki temu więcej jest seniorów, którzy z tego korzystają: jeżdżą na wycieczki turystyczne, biorą udział w zawodach sportowych, konkursach artystycznych, uczęszczających na zajęcia edukacyjne. Mnogość możliwości wzmacnia poczucie, że warto się rozwijać, nauczyć czegoś nowego, nie sprowadzać się do roli babci i dziadka, a zrobić coś dla siebie.
Polskę cechuje umiarkowany indywidualizm – widać w nim jeszcze wpływy kolektywizmu, ale rozprzestrzeniająca się kultura Zachodu coraz bardziej aktywizuje polskich seniorów. Oferta nie jest jeszcze tak bogata jak w innych państwach europejskich, ale ciągle się powiększa.
Osoby starsze pełnią nie tylko role rodzinne, ale dzięki obecności przeznaczonych dla nich programów mogą uczyć się języka, zrobić prawo jazdy czy uczestniczyć w zajęciach uniwersytetów trzeciego wieku.
Seniorzy seniorom
Dużą rolę w zmienianiu wzorców starzenia się odgrywają sami seniorzy – poprzez organizowanie się wokół własnych zainteresowań i marzeń pokazują, że nie są grupą bierną. Zwracają oni uwagę na rozwojowy aspekt starości jako czasu, który można poświęcić na realizację marzeń, na które do tej pory nie było czasu.
Bibliografia:
- Birch, A. (2007). Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do dorosłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Hofstede, G. (2000). Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Jaki wzorzec kultury najbardziej Państwu się podoba? W którym kraju seniorzy mają najlepszą sytuację? Zapraszamy do komentowania pod tekstem!
