Dieta diabetyka
Przy cukrzycy, na skutek defektu wydzielania lub działania insuliny, podwyższa się poziom glukozy we krwi. U osób z chorobą typu 2 z powodu insulinooporności zaburzona jest gospodarka węglowodanowa. Dlatego chorzy muszą zwracać uwagę na ilość i jakość spożywanych węglowodanów, czyli cukrów. To ważne, bo mają one wpływ na poziom glukozy we krwi, a ich nadmiar może prowadzić do hiperglikemii. Wśród lekarzy obecnie dominuje przekonanie, że dieta diabetyka nie powinna odbiegać od zasad prawidłowego żywienia zalecanych osobom zdrowym. Wszystkich obowiązuje jedna reguła – należy jeść małe porcje, ale regularnie, by przerwy między posiłkami nie były zbyt duże. Dania powinny być urozmaicone i bogate w błonnik.
Licz kalorie
Diabetyk musi się nauczyć nie tylko tego, co może jeść, ale także – w jakich ilościach. Codzienna dieta i jej wartość kaloryczna muszą być dostosowane do masy ciała, rodzaju pracy, wysiłku fizycznego, wyników pomiaru stężenia glukozy, dawek leków czy insuliny. Jeśli chory ma lekką pracę, wystarczy mu 30–35 kcal na kilogram masy ciała dziennie. Osoby pracujące fizycznie potrzebują więcej energii. Otyli nie powinni dostarczać organizmowi więcej niż 20 kcal na kilogram masy ciała dziennie.
Dieta cukrzycowa musi być bogata w witaminy i minerały, a uboga w cukry proste oraz tłuszcze. Planując jadłospis, należy kontrolować ilość spożywanych węglowodanów, białka, tłuszczu (zwłaszcza nasyconych kwasów tłuszczowych, czyli zwierzęcych) oraz cholesterolu i soli.
Warto również zapamiętać proste „przeliczniki”, np. pół banana to tyle samo, co jedna bułka.
Przyjęto, że 1 gram białka daje organizmowi 4 kcal, a 1 gram tłuszczu – 9 kcal.
Niezwykle ważna jest kaloryczność węglowodanów i tzw. wymienników węglowodanowych. Na etykietach wielu produktów podana jest wartość kaloryczna, ale niestety nie ma takiej informacji na mięsie, owocach czy ziemniakach. Trzeba jej szukać w specjalnych tabelach. Skutkiem złej diety może być utrudnione kontrolowanie cukrzycy, a co za tym idzie – powikłania.
Diabetycy powinni jeść pięć razy dziennie: trzy główne posiłki i dwa dodatkowe.
Ważne, żeby przerwy między nimi nie trwały dłużej niż trzy godziny. Organizm lepiej radzi sobie z gospodarką cukrową, gdy węglowodany są mu dostarczane regularnie, ale w niewielkich odstępach czasu. Korzystniej jest więc zjeść obiad, podwieczorek i kolację zamiast dużej obiadokolacji.
Aby cukier nie skakał
Prawidłowe żywienie pomaga w leczeniu. Ale to nie znaczy, że trzeba zrezygnować ze wszystkich ulubionych dań. Ważne, abyśmy wiedzieli, co wpływa na poziom stężenia glukozy we krwi.
Czas, który jest potrzebny na przemianę węglowodanów w cukier, jego przeniknięcie do krwi i wzrost stężenia glukozy (glikemię), porządkuje indeks glikemiczny (IG). Produkty zawierające węglowodany otrzymały wartość indeksu
od 0 do 100, przy czym cukier spożywczy
ma 100 punktów (powoduje najszybszy wzrost glikemii). Im wyższa wartość IG produktu, tym wyższe stężenie cukru we krwi po jego zjedzeniu. Wyroby o niskim IG pomagają utrzymać poziom glikemii w granicach normy, ponieważ są trawione i wchłaniane powoli, przez co stopniowo obniżają poziom glukozy we krwi. Po ich zjedzeniu dłużej jesteśmy syci.
KULINARNI WROGOWIE
Do głównych wrogów, cukrzyków należą węglowodany, które są trawione do cukrów prostych, przez co przyczyniają się do podwyższenia stężenia glukozy we krwi po posiłku. Szczególnie bogate w nie są: chleb pszenny, ryż błyskawiczny, biały makaron, pełnotłuste mleko oraz słodycze. Diabetykom nie służą też niektóre owoce i warzywa. Z powodu wysokiego IG należy zrezygnować lub bardzo ograniczyć jedzenie bananów, winogron, śliwek, owoców suszonych, ziemniaków (zwłaszcza smażonych i frytek), kukurydzy, bobu, groszku z puszki, roślin strączkowych (poza soją, fasolą i grochem).
Prawidłowy JADŁOSPIS
Dla diety cukrzycowej ważny jest sposób przygotowania potraw. Rozgotowane produkty zbożowe i warzywa będą miały wyższy indeks glikemiczny niż te przyrządzone al dente.
Gotować należy w wodzie i na parze, piec i dusić bez dodatku tłuszczu. Zupy robimy na wywarach warzywnych, doprawiamy chudym mlekiem, kefirem lub jogurtem. Trzeba też ograniczyć sól (5 g na dobę), stosować przyprawy ziołowe bez soli i nie dosładzać potraw.
Zasadą, którą warto zapamiętać, jest dodawanie warzyw do każdego posiłku. Zazwyczaj są one niskokaloryczne i mają niskie IG, a jednocześnie są bogate w błonnik.
Znaczenie ma też wielkość porcji. Zjedzenie w krótkim czasie dużej ilości węglowodanów prowadzi do szybkiego wzrostu glikemii.
Ważne jest urozmaicenie diety. Cukry spożywane solo wchłaniają się znacznie szybciej niż te same cukry w obecności tłuszczu i białka. Dlatego posiłki złożone (np. kasza, mięso, surówka) wolniej podnoszą poziom cukru we krwi.
Dr Alicja Ciesielska, diabetolog
W leczeniu cukrzycy równie istotny jak odpowiednia dieta, aktywność fizyczna i przyjmowanie zaleconych leków, jest styl życia. Niestety, wielu chorych pali,
a to śmiertelna mieszanka, bo każdy wypalony papieros utrzymuje wysoki poziom glukozy we krwi.
W ocenie właściwego wyrównania cukrzycy ogromne znaczenie ma także oznaczanie stężenia hemoglobiny glikowanej A1c (HbA1c). Jeżeli we krwi jest jej za dużo, to znaczy, że cukrzyca nie jest dobrze kontrolowana i zwiększa się ryzyko powikłań. Wieloletnie obserwacje potwierdziły, że u cukrzyków palących papierosy poziom hemoglobiny glikowanej jest wyższy niż u chorych bez nałogu. Dowiedziono też, że za podwyższenie stężenia hemoglobiny glikowanej, nawet o 30 proc., odpowiada nikotyna zawarta w dymie tytoniowym. Obserwacje poczynione przez uczonych ze Szwajcarii potwierdziły, że istnieje też związek między paleniem papierosów a ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2. Naukowcy przebadali ponad milion osób i doszli do wniosku, że ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z liczbą wypalanych papierosów. Osoby palące są o 44 proc. bardziej zagrożone cukrzycą typu 2, niż niepalące.
