Pierwotnie święto było obchodzone przez rolników i pasterzy. Dekorowali domy kwiatami i gałązkami drzew. Kościół w średniowieczu nie pozwalał na obrzędy, które były pozostałością pogańskich wierzeń. Ale w tym przypadku wyjątkowo zgadzał się na przystrajanie domostw. W późniejszym okresie, kiedy zrodziła się tradycja chrześcijańska tego święta organizowano uroczyste procesje, którym towarzyszyły modlitwy i śpiewy.
Co to są Zielone Świątki?
Święto Zielone Świątki ma swoją tradycję w pogańskich zwyczajach powitania lata. W czasach starosłowiańskich nazywało się „nowe latko”. W ciągu dwóch dni świąt nie sprzątano, a przystrajano domy, drzwi, okna kwiatami i zielonymi gałązkami drzew. Ludność każdej wsi czy małego miasteczka była przekonana, iż godne przywitanie lata zapewni urodzaj i dobrobyt na cały rok. Zieleń w trakcie obchodów Zielonych Świątek pojawiała się wszędzie – na głowach dziewcząt i kobiet w formie wianków, na rogach czy szyjach zwierząt. Wśród ludności panowało przekonanie, iż zielone gałęzie drzew mają nadprzyrodzoną moc zapobiegania nawałnicom, piorunom czy też innym kataklizmom. Różne gałęzie drzew miały inne znaczenie symboliczne:
- dąb dawał długie życie i siłę,
- brzoza zapewniała szczęście i przyjaźń,
- tatarak symbolizował oczyszczenie,
- klon przynosił zdrowie dla rodziny.
Zielone Świątki zawsze traktowano jako wesołe i radosne święto. Ludność bawiła się, radowała i biesiadowała. Kościół w okresie wczesnego średniowiecza twierdził, iż zabawy w czasie Zielonych Świątek są często zbyt frywolne. Było to powodem mocnej krytyki ze strony kościoła i ganienia tego typu obchodów. Ale mimo niezadowolenia hierarchii kościelnej święto to nie zniknęło, a w XVIII wieku przeniosło się nawet do miast. Niekiedy w niektórych regionach nazywane było „sobótkami” (od dużych ognisk). Zielone Świątki przetrwały do dziś. Obecnie to potoczna nazwa święta Zesłania Ducha Świętego.
Zesłanie Ducha Świętego
Święto Zesłania Ducha Świętego to katolicka nazwa Zielonych Świątek. Jest ono obchodzone pięćdziesiątego dnia po Wielkanocy czyli w ostatnią (ósmą) niedzielę okresu wielkanocnego. Dlatego też Święto to ma trzy nazwy:
- Zielone Świątki,
- Zesłanie Ducha Świętego,
- Pięćdziesiątnica.
Zgodnie z Dziejami Apostolskimi w dniu Pięćdziesiątnicy Duch Święty zstąpił na uczniów Jezusa, czyniąc ich uczestnikami objawienia mocy bożej. Święto to przede wszystkim odwołuje się do ogromnej mocy Ducha Świętego. Zgodnie z kanonami wiary Duch Święty uczynił Apostołów silnymi i odważnymi. Większość uznaje, iż Zesłanie Ducha Świętego to symboliczny początek kościoła katolickiego. Jest to jedna z trzech najważniejszych uroczystości kościoła katolickiego, poświęconych Trójcy Świętej. Należą do nich:
- Boże Narodzenie, jako święto Boga Ojca, który zesłał swego jednorodnego syna na ziemię,
- Wielkanoc, jako święto Boga Syna, który przeszedł mękę odkupienia, śmierć krzyżową i zmartwychwstanie,
- Zesłanie Ducha Świętego (Zielone Świątki), jako święto trzeciej osoby boskiej czyli Ducha Świętego, aby utwierdził to, co Bóg Ojciec stworzył, a Bóg Syn odkupił.
Kiedy są Zielone Świątki?
Zesłanie Ducha Świętego to ruchome święto, występujące 50 dni po Wielkanocy i zawsze przypadające w niedzielę. W zależności, kiedy przypada Wielkanoc święto Zesłania obchodzone jest pomiędzy 10 maja a 13 czerwca. Przed II wojną światową Zielone Świątki były dwudniowym świętem. Sobór Watykański w latach 1962-1965, który zapoczątkował reformę kościoła katolickiego, zdecydował o zniesieniu oktawy Zesłania Ducha Świętego. Jest to aktualnie święto jednodniowe. Wyjątek stanowią wyznawcy Kościoła Zielonoświątkowego. Od kilku lat jest to dzień ustawowo wolny od pracy, co oznacza zakaz handlu w tym dniu. Oto kalendarz tego święta na najbliższe lata:
- 2019 r. – 9 czerwca,
- 2020 r. – 31 maja,
- 2021 r. – 23 maja,
- 2022 r. – 5 czerwca,
- 2023 r. – 28 maja,
- 2024 r. – 19 maja,
- 2025 r. – 8 czerwca.
Zielone Świątki – tradycja
Zielone Świątki zawsze były związane ze zwyczajami ludowymi, obrządkami pasterskimi i rolniczymi. Ludność rozpalała ogniska, zwane sobótkami, wokół których tańczono i biesiadowano. Na pasterskich ucztach z reguły bawiła się ludność całej wioski. Przystrajano kwiatami i zielonymi gałązkami domostwa i zwierzęta. Podłogi domów wyściełano tatarakiem, aby w ten sposób odganiać zło i czarownice. Pasterze w czasie Zielonych Świątek walczyli o tytuł króla pasterzy. Wybierano najładniejszą dziewczynę i organizowano tak zwany pochód z królewną. Kawalerowie i zalotnicy ustawiali słupy z pni sosnowych, ozdobione zielonymi gałązkami i kwiatami przed domami dziewcząt, które im się podobały. Często w taki sposób pokazywali swe zamiary małżeńskie. Dziewczyny skakały przez ogień sobótkowy. Ta, która przeskoczyła bez żadnego uszczerbku miała szybko wyjść za mąż.
Zwyczaje i tradycje związane z Zielonymi Świątkami w pewnym stopniu przetrwały do dzisiaj. W niektórych wsiach i miasteczkach nadal dekorowane są domy i przydrożne kapliczki.
Jolanta Woźniak
Czytaj też:
- Obrzędy religijne. Zwyczaje i tradycje ludowe w Polsce
- Polskie tradycje i obyczaje. Narodowe i świąteczne
- Boże Ciało – ołtarze, banery i procesja. Kiedy wypada?