Co to jest zero waste?
Zero wasteto styl życia, którego kwintesencją jest generowanie jak najmniejszej ilości odpadków – w dosłownym tłumaczeniu z języka angielskiego termin ten oznacza zero marnotrawstwa, zaś w tłumaczeniu bardziej dowolnym zero śmieci. Celem ma być ochrona środowiska przyrodniczego, które stanowi nasz wspólny dom, a o którego stan można się troszczyć nie tylko na poziomie wielkich rozwiązań systemowych, ale też codziennych wyborów i zachowań każdego przeciętnego człowieka. Pojęcie zero waste po raz pierwszy w przestrzeni publicznej zafunkcjonowało stosunkowo dawno, bo w latach siedemdziesiątych XX wieku. Jako pierwszy użył go żyjący i pracujący w Kalifornii chemik Paul Palmer. Szersze zainteresowanie idea ta wzbudziła jednak dopiero ćwierć wieku później, na przełomie drugiego i trzeciego tysiąclecia. Zwolennicy zero waste podkreślają, że pojęcie to, podobnie jak recycling , koncentruje się na kwestii śmieci, ale wnika znacznie głębiej w istotę problemu, jaki dla naszej planety stanowią odpady. O ile bowiem recyklingowanie oznacza przetwarzanie śmieci, o tyle zero waste skupia się na tym, by jak najmniejszą ilość odpadów wytwarzać. W jaki sposób osiągnąć zamierzony cel? Wystarczy w codziennym życiu przestrzegać określonych zasad.
Zasady zero waste
Jak podaje Polskie Stowarzyszenie „Zero Waste”, bezśmieciowe życie prowadzić można trzymając się filozofii 5R, a więc pięciu wskazówek krótko opisanych słowami zaczynającymi się na literę „R” (w języku angielskim). I tak, podstawowe zasady zero waste, to:
- refuse (odmawiaj)– nie przyjmuj ulotek reklamowych, nie bierz jednorazowych opakowań, w tym foliówek w sklepach, unikaj wszelkich produktów wyprodukowanych w sposób generujący dużą ilość odpadów zanieczyszczających środowisko;
- reduce (ograniczaj)– zredukuj liczbę otaczających cię przedmiotów do niezbędnego minimum. Używaj tylko tego, co jest ci niezbędne do życia. Nie kupuj ozdób, ubrań na pokaz czy pożywienia na zapas;
- reuse(używaj ponownie) – wybieraj te rozwiązania, z których możesz skorzystać wielokrotnie. Dotyczy to wielu aspektów życia i przedmiotów codziennego użytku. Przykładowo, na zakupy wybierz się z płócienną torbą, zamiast przy kasie brać kolejną foliową torebkę. Zamiast kupować doniczkę dla nowego kwiatka, zasadź go w słoiku po ogórkach;
- recycle (segreguj i przetwarzaj)– przestrzegaj zasad segregacji śmieci. Wykorzystuj przedmioty pozornie niepotrzebne do nowych zastosowań – na przykład przerób stare prześcieradło na torbę na zakupy;
- rot(kompostuj)– kompostuj odpadki organiczne (na przykład drewnianą szczotkę lub konopną myjkę do naczyń). W ten sposób zamiast zanieczyścić środowisko odpadkami, wyprodukujesz energię elektryczną lub nawóz.
Dwie dodatkowe zasady, które niekiedy łączy się w jedną całość z pięcioma powyższymi, to:
- repair (naprawiaj)– zamiast kupować nowe spodnie, zaszyj stare. Zamiast iść do sklepu po nowe buty, oddaj stare do szewca. Zamiast kupować nowy kabel, zlutuj stary, który się przerwał;
- remember(pamiętaj)– to zasada dotycząca kwestii świadomości. Pamiętaj, by żyć w trosce o środowisko i przestrzegać wszystkich innych, wcześniej wymienionych zasad.
Jak żyć zgodnie z zasadami zero waste – porady i sposoby
Jak żyć zgodnie z zasadamizero waste? Porady w tej kwestii z łatwością można byłoby zebrać w opasłej książce. Jedne z nich są możliwe do realizacji w szarej codzienności bez większych wyrzeczeń czy szczególnej zmiany życiowej filozofii, inne zaś mają ortodoksyjny i radykalny charakter. Większość sposobów na to, jak być zero waste, wprost można wywieść z zaprezentowanych wyżej zasad. Jedną z najprostszych rzeczy, jakie każdy z nas może zrobić dla ochrony środowiska, jest bez wątpienia zapatrzenie się w lnianą, płócienną, bawełnianą lub papierową torbę wielokrotnego użytku, z którą będziemy chodzić na zakupy. Choć walka z jednorazowymi foliówkami ma już charakter systemowy (hipermarketom zabroniono ich darmowego wydawania), wciąż są do kupienia za symboliczne kwoty (20-30 groszy za sztukę). Innym rozwiązaniem zgodnym z zasadami zero waste, jest kupowanie ubrań z drugiej ręki, bądź przekazywanie sobie odzieży nawzajem (zwłaszcza w rodzinach, gdzie jest więcej niż jedno dziecko). Oprócz aspektów ekologicznych, istotny w tym przypadku jest też wymiar finansowy. Natomiast wśród pomysłów bardziej radykalnych, wymienić można idee wykonywania mebli z opakowań i innych tego tupu produktów. W grę wchodzą nie tylko modne w ostatnich latach drewniane palety, ale nawet kartonowe pudełka, z których zaleca się wykonywanie niewielkich szafek.
Less waste
Oprócz zero waste, w obiegu jest też termin less waste, co w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza mniej marnotrawstwa. Jak łatwo się domyślić, jest to złagodzona odmiana radykalnej filozofii zero waste, mniej zero-jedynkowa w zaleceniach i ocenach, więcej wybaczająca. Zwolennicy less waste przekonują, że do pożądanych efektów dochodzić można wolniej, mniejszymi krokami, nie w każdej dziedzinie wykazując się ekologiczną ortodoksją i doskonałością. Innymi słowy – należy się ograniczać, ale też mieć na uwadze realia współczesnego świata i niemożność rezygnacji z wielu produktów i czynności, takich jak zakup nowych spodni, zamiast niekończącego się cerowania starych.
Czy zero waste ma sens?
Przeciwnicy zero waste nie tylko krytykują radykalizm zasad i związanych z nimi rozwiązań, ale przede wszystkim negują sens starań pojedynczych osób w kontekście zanieczyszczeń generowanych przez wielki przemysł. Naczelny argument: w pojedynkę świata i tak nie zbawisz. Wysuwane kontrargumenty lokują się na różnych płaszczyznach. Do najpowszechniej stosowanych należy ten o kroplach drążących skałę. Ale warto też przywołać konkretny przykład wskazujący, że zachowania konkretnych osób, żyjących tu i teraz w swoich domach, mogą mieć większy wpływ na kondycję środowiska, niż działania wielkich koncernów. Mowa o zanieczyszczeniu atmosfery takimi substancjami, jak benzo(a)piren czy pyły zawieszone PM10 i PM2,5. Są to substancję o działaniu silnie rakotwórczym, które w największym stopniu trafiają do naszych płuc za sprawą dymu z domowych pieców, w których spalany jest węgiel niskiej jakości, mokre drzewo a nawet śmieci. Specjaliści przekonują, że w ten sposób zwykli mieszkańcy zanieczyszczają powietrze w dużo większym stopniu, niż elektrociepłownie i zakłady przemysłowe, z reguły montujące na swoich kominach potężne filtry wyłapujące większość trujących substancji. Przykład ten pokazuje, że zaczynając od siebie – w tym przypadku rezygnując z pieca węglowego na rzecz gazowego – każdy z nas może przyłożyć wymierną cegiełkę dla ochrony otaczającego nas środowiska.