Dzienniczek mikcji – u dorosłych. Jak prowadzić?

Dzienniczek mikcji służy do zapisywania precyzyjnych pomiarów ilości oddawanego moczu, a także odnotowywania wszelkich przypadków jego nietrzymania. Zobacz, jak założyć i prowadzić tego typu dziennik, a także – do czego mogą posłużyć wyniki kilkudniowej obserwacji.
Mężczyzna z problemem moczu
Źródło: 123RF
Spis treści

Czym jest dzienniczek mikcji?

Dzienniczek mikcji jest praktycznym narzędziem, pozwalającym w domowych warunkach skutecznie kontrolować ilość wypijanych płynów oraz oddawanego moczu, a także zapisywać wszystkie towarzyszące temu okoliczności. W znaczny sposób ułatwia i przyspiesza to diagnostykę oraz leczenie w przypadku problemu zdrowotnego, jakim jest inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu (NTM). W dzienniku zapisuje się:

  • informacje o każdym przyjętym płynie, w tym jego ilość (w mililitrach) oraz rodzaj (woda, sok, herbata, kawa, alkohol, zupa itd.);
  • informacje dotyczące moczu oddawanego w toalecie (objętość mikcji w mililitrach);
  • informacje o każdym mimowolnym, niekontrolowanym wycieku moczu (należy przy tym zapisać okoliczności, w jakich się pojawił, a jeśli to możliwe, warto też określić w przybliżeniu jego wielkość);
  • informacje o każdym odczuwanym parciu na pęcherz;
  • informacje na temat każdej wymiany stosowanego środka chłonnego (pieluchomajtki, bielizna chłonna, wkład chłonny).

Zebrane dane pozwolą lekarzowi określić rodzaj inkontynencji, z którym się zmagasz, a także dobrać adekwatną ścieżkę leczenia. Powtarzając całą procedurę po wyznaczonym przez specjalistę czasie, skontrolujesz postępy terapii.

Jak prowadzić dziennik mikcji?

Dziennik mikcji prowadź przez 3 dni, w sumie 72 godziny. Przed rozpoczęciem całej procedury zadbaj o właściwe warunki jej realizacji. Aby wyniki były maksymalnie miarodajne, badanie przeprowadź w czasie wolnym od pracy i innych zajęć. Najlepiej jest w tym czasie być w domu, żeby mieć zapewniony nieograniczony dostęp do toalety i nie krępować się w czasie prowadzenia zapisków. Jeśli chodzi o kolejne kroki, które musisz wykonać, zalecania są następujące:

  • przygotuj dziennik mikcji. Możesz go wykonać samodzielnie z kartki papieru, wydrukować ze źródeł dostępnych w Internecie lub prowadzić elektronicznie w komputerze. Ważne, żeby dzienniczek zawierał rubryki pozwalające wpisać wszystkie wyżej wymienione informacje;
  • przygotuj pojemnik z miarką wyrażoną w mililitrach o pojemności przynajmniej 0,6 litra. Będziesz do niego oddawać mocz w czasie każdej wizyty w toalecie. Pozwoli to na precyzyjny pomiar;
  • w dzienniku odnotuj godzinę przebudzenia się oraz zaśnięcia. Jeśli to możliwe, postaraj się tak zaplanować dobowy rytm, by dzienną aktywność rozpocząć około godziny 7 rano, a zakończyć przed północą;
  • w standardowym dzienniczku mikcji znajdziesz podziałkę godzinową. Jeśli jednak określonych wydarzeń w ciągu 60 minut było więcej niż jedno, wpisz je wszystkie w daną rubrykę;
  • pamiętaj, by oprócz suchych danych liczbowych, dużą wagę przyłożyć do informacji jakościowych, dotyczących okoliczności wizyty w toalecie lub samowolnego popuszczenia moczu. Istotne są takie czynniki, jak między innymi: wysiłek fizyczny/odpoczynek, kichanie, kasłanie, śmiech, seks.

Wypełniony dziennik mikcji zanieś do lekarza

Z wypełnionym dziennikiem mikcji udaj się do lekarza. Pamiętaj, by poinformować specjalistę o wszystkich dodatkowych okolicznościach, które mogły wpłynąć na zniekształcenie danych zapisanych w dzienniku. A są to między innymi:

  • przyjmowanie leków moczopędnych;
  • choroby współistniejące;
  • niewłaściwa pozycja w czasie oddawania moczu;
  • niemożność lub utrudnione korzystanie z toalety ze względu na obowiązki zawodowe, warunki lokalowe oraz niepełnosprawność fizyczną i umysłową.

Wszystkie tego typu okoliczności warto na bieżąco zapisywać w dzienniczku, nawet jeśli nie znajdziesz przeznaczonej ku temu rubryki. Wystarczy dopisek na marginesie.

Dziennik mikcji w PDF i na papierze

Jeśli masz dostęp do Internetu i drukarki, dziennik mikcji najlepiej jest pobrać w wygodnym formacie PDF i wydrukować na papierze. Dokumentów w tej właśnie formie w sieci jest bardzo dużo. Pliki PDF mają tę przewagę nad innymi, że otwierają się bez jakichkolwiek zniekształceń i przesunięć, możesz więc mieć pewność, że wszystkie rubryki pozostaną na swoim miejscu. Alternatywą jest samodzielne stworzenie dzienniczka – wystarczy do tego kartka papieru i długopis, ewentualnie linijka. Kwestionariusz przygotowujemy wówczas uwzględniając:

  • 25 wierszy (poziomo) – jeden na opis kategorii i 24 na każdą godzinę (dzienniczek prowadzi się na osobnych kartach dla każdego dnia);
  • 6 kolumn (pionowo) – w pierwszej zapisujemy godziny, a w kolejnych informacje odnośnie przyjmowanych płynów, wielkości mikcji etc.

Trzecim rozwiązaniem jest prowadzenie dzienniczka w formie elektronicznej, na przykład w arkuszu kalkulacyjnym Excel lub jemu podobnych.

Norma oddawania moczu na dobę

Kiedy zebrane dane powinny cię zaniepokoić? Norma oddawania moczu na dobę wynosi 1500-2000 mililitrów, a górną dopuszczalną granicą jest 2500 ml, przy czym są to wartości przeciętne. Zakłada się, że prawidłową jest sytuacja, w której:

  • liczba mikcji w ciągu dnia wynosi 6-7;
  • każda z nich ma wielkość około 200-250 mililitrów;
  • mocz oddawany jest w ciągu dnia w odstępach 2-3 godzinnych;
  • liczba mikcji w nocy wynosi 0 lub 1.

Należy pamiętać, że ilość i wielkość wypróżnień zależą nie tylko od stanu zdrowia pacjenta, ale też ilości przyjmowanych przez niego płynów oraz ich charakteru (np. kawa działa bardzo moczopędne).

Dzienniczek mikcji a inkontynencja

Inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu, to zaburzenie będące wskazaniem do założenia dzienniczka mikcji, definiowane jest nomenklaturze medycznej jako skłonność do niekontrolowanych, bezwolnych wycieków moczu. Wyróżnia się dwie podstawowe odmiany NTM, które mimo podobnych objawów mają odmienną patogenezę. Są to:

  • wysiłkowe nietrzymanie moczu, którego przyczyną jest osłabienie mięśni dna miednicy albo dysfunkcje zwieracza cewki moczowej. Do popuszczania dochodzi wówczas na skutek napięć mięśni brzucha, powodowanych aktywnością fizyczną, kichaniem, kasłaniem, śmianiem się;
  • NTM z parć naglących – zaburzenie o charakterze neurologicznym. Często pojawia się w przebiegu takich schorzeń, jak stwardnienie rozsiane, choroby Alzheimera i Parkinsona, a także urazów kręgosłupa i mózgu.

W obu przypadkach pacjenci wymagają diagnostyki i specjalistycznego leczenia, a także zaopatrzenia w środki chłonne, absorbujące wilgoć, poprawiające komfort życia, umożliwiające codzienne funkcjonowanie.

Czytaj też:

Bibliografia

  • M.G. Lucas, D. Bedretdinova, L.C. Berghmans, J.L.H.R. Bosch, F.C. Burkhard, F. Cruz, A.K. Nambiar, C.G. Nilsson, A. Tubaro, R.S. Pickard, Guidelines on Urinary Incontinence, European Association of Urology 2015, https://uroweb.org
  • Instructions for Completing the 3-Day Voiding Diary, https://www.uclahealth.org
  • Andrzej Prajsner, Techniki badań urodynamicznych: pułapki techniczne i trudności interpretacyjne wyników – część I, Urologia Polska 2008/61/3