Na czym polega spisanie testamentu?
Spisanie testamentu to najlepszy sposób, aby zabezpieczyć materialny byt najbliższych. Dokument ten, nazywany sugestywnie ostatnią wolą, pozwala rozporządzić majątkiem, ustalając kto i w jakim udziale będzie dziedziczyć poszczególne jego składniki (pieniądze, akcje, nieruchomości, ruchomości etc.).
Co najważniejsze, testament jest aktem nadrzędnym wobec ustawowych i sztywnych zasad podziału spadku. Innymi słowy, beneficjentem można ustanowić dowolne osoby bądź podmioty prawne, kierując się jedynie własnym uznaniem w tym względzie. W praktyce Polacy spisujący ostatnią wolę zazwyczaj wskazują członków bliskiej rodziny i przyjaciół, coraz częściej jednak uwzględniają też różnego typu organizacje pomocowe – zarówno te o lokalnym zasięgu, ale i działające globalnie, jak choćby UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci).
Dlaczego ważne jest sporządzenie testamentu?
Badanie Kantar Millward Brown wskazało, że testament sporządza zaledwie 13 proc. Polaków po 50 roku życia. Oznacza to, że pozostałych 87 proc. w ogóle nie myśli o kwestiach dziedziczenia dorobku życia lub zdaje się na przepisy ogólne. A te na sztywno stanowią o tym, którzy członkowie rodziny i w jakich częściach otrzymają spadek, nie dając w tym względzie pola do interpretacji i negocjacji.
Często wytyczne prawne są niezgodne z intencjami, które żywił zmarły przed śmiercią, czy albo są niesprawiedliwe społecznie. Dlatego spisanie testamentu za życia pozwala zadysponować majątkiem w sposób najbardziej odpowiadający woli, najcelniej zabezpieczający bliskich w odniesieniu do realnej sytuacji życiowej, w jakiej się znajdują. To też szansa na to, aby część majątku spożytkować na wsparcie potrzebujących – głodujących dzieci, nieuleczalnie chorych pacjentów, zwierzęta. Jak tego dokonać?
Testament sposobem na pomaganie
Doskonałym rozwiązaniem, które pozwala spożytkować zgromadzone dobra doczesne w sposób szlachetny i humanitarny, jest zapisanie części spadku na cele charytatywne w testamencie. Gdy zabezpieczymy swoich bliskich: małżonka, dzieci, przyjaciół, którym chcemy okazać wdzięczność, warto przeznaczyć część majątku na organizacje pożytku publicznego.
Gorąco zachęca to tego UNICEF, działający pod egidą ONZ, od ponad 75 lat skutecznie niosący pomoc dzieciom na całym świecie. Organizacja uruchomiła program PONADCZASOWI, którego ideą jest zachęcanie Polaków do sporządzania testamentów, a jeśli mieliby taką wolę, do przekazywania określonych środków na rzecz bezbronnych, pokrzywdzonych przez los, wymagających wsparcia i opieki dzieci. UNICEF podkreśla, że do akcji przygotowywał się bardzo długo, a jej założenia znajdują umocowanie w polskim prawodawstwie.
Eksperci największej na świecie organizacji pomagających dzieciom zaznaczają, że niewielki nawet gest ma ogromne znaczenie – już kwota 1320 złotych może uchronić od śmierci z głodu 10 dzieci. Jest to więc wyrafinowana, nowoczesna forma solidarności i pomocy międzypokoleniowej. Co można zapisać w testamencie?
- Jeśli nie masz rodziny ani bliskich przyjaciół – nawet cały majątek.
- Część majątku, dziedziczoną na równi z innymi spadkobiercami lub w określonym procencie.
Przedmiotem darowizny testamentowej mogą być pieniądze, ale też wartościowe przedmioty. UNICEF można również wskazać jako beneficjenta polisy na życie.
Testament spisany w domu – czy jest ważny?
Czy spisanie testamentu w domu, na kartce papieru w wystarczający sposób zabezpiecza spadkobierców? Tak, choć należy pamiętać o kilku zastrzeżeniach. Testament własnoręczny, nazywany też holograficznym lub zwykłym, jest jedną z kilku dopuszczalnych w polskim prawie form wyrażenia ostatniej woli, pod warunkiem, że w całości zostanie przygotowany pismem odręcznym. Testament spisany na maszynie lub komputerze i podpisany po wydrukowaniu, jest nieważny.
Obwarowanie to ma stanowić zabezpieczenie na wypadek prób podważenia autentyczności dokumentu. Jest on wówczas w całości poddawany analizie grafologicznej, która ma potwierdzić autorstwo.
Osoby niepełnosprawne, które nie posiadają kończyn górnych, mogą dokument spisać posługując się protezą, a także trzymając długopis ustami bądź stopami. Kluczowe jest też dochowanie innych warunków, przesądzających o ważności testamentu.
Osoba go sporządzająca musi:
- posiadać pełnię praw do czynności cywilnoprawnych,
- być w pełni świadoma i zdrowa psychicznie,
- działać wyłącznie z własnej woli, bez jakiegokolwiek przymusu ze strony osób trzecich.
Jak długo jest ważny testament własnoręczny? Można powiedzieć, że wiecznie. Nie istnieją w prawie żadne ograniczenia czasowe dotyczące możliwości jego wykonania.
Warto pamiętać, że oprócz dokumentu holograficznego, istnieje też testament allograficzny, czyli ustny. Musi on być podyktowany w obecności trzech świadków, z których przynajmniej jeden powinien reprezentować władzę publiczną (np. wójt, starosta, kierownik urzędu stanu cywilnego, kapitan statku). Jednak zdecydowanie najpewniejszym rozwiązaniem jest sporządzenie stosownego aktu w kancelarii notarialnej. Tym bardziej, że kosztuje to zazwyczaj 50-200 zł.
Czy można podważyć testament sporządzony u notariusza?
Spisanie testamentu u notariusza daje niemal pewność, iż jest on niepodważalny. Prawnik ma obwiązek sprawdzić, że przy jego sporządzeniu zostały dochowane wszystkie wyżej wymienione warunki, od których spełnienia zależy ważność dokumentu. Testament notarialny niezwykle ciężko podważyć, aczkolwiek w praktyce zdarzają się próby i choć zdarza się to bardzo rzadko, bywa, że są one udane.
O ile bowiem notariusz dysponuje narzędziami pozwalającym gruntownie przeanalizować sprawę od strony czysto formalnej, o tyle nie zawsze jest w stanie autorytatywnie i nieomylnie ocenić stan psychiczny klienta, tudzież stwierdzić, iż za jego stawiennictwem w kancelarii i wyrażeniem takiej a nie innej woli, nie stoją osoby trzecie, szantaż, groźby etc.
Jeśli w postępowaniu spadkowym pojawią się wiarygodne dowody świadczące o tym, iż sytuacja taka miała miejsce, podważenie testamentu - choć trudne - jest możliwe, nawet jeśli został on sporządzony w kancelarii. Niemniej, ze wszystkim form wyrażenia ostatniej woli, ta niezmiennie pozostaje najpewniejszą i najbardziej wiarygodną.