Rodzaje opatrunków dzielimy ze względu na charakter ran, do których są przeznaczone, a także materiały i technologię wykonania. Jaki jest odpowiedni rodzaj opatrunku na oparzenia, jakie stosuje się plastry na odleżyny, jak dobierać plastry na rany, czemu służą kompresy jałowe?
Rodzaje opatrunków
Idealny i uniwersalny opatrunek? Taki nie istnieje. Każdorazowo rodzaj opatrunku należy dobrać adekwatnie do potrzeb. Rodzaje opatrunków dzielą się ze względu na przeznaczenie, materiał i technologię wykonania, sztywność i wiele innych czynników. Dokonując różnicowania, pod uwagę bierzemy między innymi charakter, głębokość, rozległość i etiologię ran, oparzeń czy odleżyn.
Niezwykle istotne, jeśli chodzi o rodzaje opatrunków, jest też to, czy wymagające opatrzenia rany są wolne od bakterii, czy objęte zakażeniem. Na rynku dostępne są liczne rodzaje opatrunków, zarówno tradycyjnych, jak i nowej generacji. Te pierwsze sprawdzą się w wystarczającym stopniu w przypadku niewielkich skaleczeń, otarć i zadrapań. Te drugie określane są jako opatrunki aktywne, ich zadaniem bowiem jest nie tylko mechaniczne zabezpieczenie rany przed czynnikami zewnętrznymi, ale też zapewnienie właściwego środowiska do regeneracji uszkodzonej tkanki (mokrego lub suchego). Najczęściej służą one jako opatrunki specjalistyczne i profesjonalne w leczeniu ran pooperacyjnych, poważnych oparzeń czy odleżyn.
Czytaj również: Opatrywanie ran – rodzaje opatrunków i zmiana opatrunku na ranie
Opatrunki – rodzaje
Biorąc pod uwagę wielość zmiennych wyróżniamy między innymi następujące rodzaje opatrunków:
- tradycyjne plastry na rany,
- kompresy jałowe,
- opatrunki specjalistyczne:
- opatrunki do wykorzystania profesjonalnego:
- opatrunki na rany pooperacyjne.
Plastry na rany – rodzaje opatrunków na rany
Plastry na rany to bardzo szeroka paleta produktów. Te najprostsze, tradycyjne, stosowane są od lat, nie służą niczemu innemu, jak tylko zabezpieczeniu rany przed zabrudzeniami, zakażeniami zewnętrznymi i urazami mechanicznymi, wykorzystywane też są do tamowania krwi. Zwykłe plastry na rany stosujemy jednak wyłącznie w przypadku niewielkich obrażeń. Jeśli jednak mamy do czynienia z poważniejszymi ranami i jeśli tylko mamy taką możliwość, do ich opatrywania powinniśmy używać plastrów na rany nowej generacji, zazwyczaj aktywnych. Wyróżnić wśród nich można między innymi:
- plastry na rany hydrowłókniste,
- plastry na rany hydrokoloidowe,
- plastry na rany alginianowe,
- plastry na rany hydrożelowe,
- plastry na rany z jonami srebra.
Pierwsze trzy stosowane są w przypadku ran silnie sączących, służą przede wszystkim do wchłaniania wysięku przy jednoczesnym utrzymaniu wilgotnego środowiska. Z kolej ostatnie, czyli plastry na rany z jonami srebra, wykorzystuje się do opatrywania ran zakażonych.
Sprawdź prawidłowe Wyposażenie apteczki – co zabrać ze sobą na wakacje?
Opatrunki specjalistyczne - plastry na odleżyny
W pielęgnacji odleżyn znaczenie ma kilka czynników. Dobierając plastry na odleżyny bierzemy pod uwagę nie tylko stopień odleżyn (wyrażony na przykład za pomocą powszechnie stosowanej skali Torrance’a) ale też charakter rany. W zależności od potrzeb, plastry na odleżyny mają zapewniać ranom odpowiednie środowisko, pochłaniać wysięk, chronić przed namnażaniem bakterii, chronić mechanicznie przed czynnikami zewnętrznymi.
Rodzaje opatrunków na odleżyny
W przypadku płytkich stosunkowo suchych ran, z co najwyżej niewielkim wysiękiem, plastry na odleżyny mogą mieć postać opatrunków poliuretanowych. Specjalna poliuretanowa pianka pochłania wysięk, a dodatkowa warstwa hydrożelowa pomaga utrzymać wilgotne środowisko, zapobiegając jednocześnie przywieraniu do rany.
W przypadku większego wysięku zaleca się plastry na odleżyny hydrokoloidowe, które pochłaniają wydzielinę z rany zamykając ją w strukturze żelu, jednocześnie zapewniając wilgotne środowisko, idealne dla odbudowy tkanki.
Na rany objęte zakażeniem, polecane są plastry z hydrofobową siateczką poliamidową pokrytą srebrem metalicznym. W kontakcie ze środowiskiem rany uwalniane są jony srebra, które mają działanie antybakteryjne.
Opatrunki na rany pooperacyjne
Zaawansowane rozwiązania stosuje się też w przypadku ran pooperacyjnych i pozabiegowych. W tym przypadku, oprócz ochrony mechanicznej, opatrunki na rany mają na celu także pochłanianie dużych ilości wysięku i zapewnienie środowiska odpowiednio suchego.
Przykładowo, polecane i często używane plastry CosmoporE osuszają i wentylują ranę, zapobiegając utrzymywaniu się nadmiaru wilgoci sprzyjającej namnażaniu się zarazków. W przypadku ran z większym wysiękiem stosuje się opatrunki Cosmopor steril lub Cosmopor advance. Wszystkie one zbudowane są z hydrofobowej siatki oraz warstwy chłonnej z waty bawełnianej. Siatka przylega bezpośrednio do rany i pozostając suchą, pozwala na przenikanie wysięku do warstwy chłonnej. Dzięki temu opatrunek nie przywiera do rany a jego zmiana jest bezbolesna.
Czytaj jeszcze: Odkażanie ran – czym przemyć ranę i jak o nią dbać?
Opatrunek jałowy – kompresy jałowe
Opatrunki dzielą się też na jałowe i niejałowe. Opatrunek jałowy, to taki, na którym nie występują żadne drobnoustroje – bakterie i ich formy przetrwalnikowe, grzyby i ich zarodniki, a także wirusy. Opatrunek jałowy przez zapakowaniem musi zatem przejść specjalny proces sterylizacji, czyli zniszczenia wszystkich mikroorganizmów. Popularne kompresy jałowe służą do ogólnego opatrywania ran różnego rodzaju. Ze względu na neutralny charakter, opatrunek jałowy może służyć jako warstwa spodnia, przylegająca do rany, przyklejona plastrem. Ale może też opatrunek jałowy być wykorzystany do przytrzymania lub zabezpieczenia innego opatrunku, który nie ma warstwy samoprzylepnej, albo ma na przykład postać żelu.
Rodzaj opatrunku stosowany na oparzenia
Opatrunek hydrożelowy, to rodzaj opatrunku stosowanego na oparzenia, owrzodzenia i odleżyny. W tego typu przypadkach, w odróżnieniu od pielęgnacji rany pooperacyjnej, stosuje się tzw. terapię mokrą, polegającą na utrzymywaniu odpowiednio wilgotnego środowiska. Opatrunek hydrożelowy, składa się w większości z wody i… wodę niejako zastępuje. Ten rodzaj opatrunku stosowany na oparzenia ma bowiem za zadanie przede wszystkim chłodzić i „wyciągać” temperaturę z poparzonego ciała. Dodatkowo opatrunek powinien pochłaniać wysięk, zapewniać wentylację, zapobiegać namnażaniu się bakterii a także łagodzić ból.
Opatrunek żelowy
Opatrunek żelowy to okład, który przykładany jest do miejsca urazu na około 15-20 minut. Jest to więc rodzaj swoistego kompresu. Opatrunek żelowy działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Opatrunek żelowy może być stosowany na stłuczenia, bóle zęba czy bóle głowy – wymaga wówczas uprzedniego schłodzenia w lodówce przez około 2 godziny. Natomiast na bóle brzucha, menstruacyjne i reumatyczne opatrunek żelowy stosujemy po uprzednim ogrzaniu w gorącej wodzie.