Odleżyny to rodzaj uszkodzenia skóry, które jeśli nie będzie leczone, może doprowadzić do martwicy, a nawet śmierci pacjenta. Odleżynom dużo łatwiej zapobiegać niż je leczyć. Dlatego warto poznać profilaktykę tego schorzenia.
Odleżyny – czym są?
Odleżyny to zmiany skórne, a nawet rany, które powstają na skórze. Mogą jednak dotrzeć aż do mięśni, ścięgien, powięzi i kości.
Najczęstszą przyczyną odleżyn jest długie lub trwałe unieruchomienie chorego. Taka osoba nie jest w stanie samodzielnie się przemieszczać, zazwyczaj tylko leży w łóżku lub siedzi na wózku inwalidzkim.
Wyróżnia się pięć stopni zaawansowania tego trudnego do wyleczenia schorzenia:
- I stopień, który wygląda jak blade zaczerwienienie skóry;
- II stopień, charakteryzujący się silnym zaczerwienieniem i otarciem lub nawet uszkodzeniem naskórka;
- III stopień, w którym zauważa się uraz dotykający już tkanki podskórnej;
- IV stopień, gdzie defekt skórny sięga do tkanki tłuszczowej;
- V stopień, będący już martwicą mięśni, a nawet głębszych warstw.
Dużo łatwiej zapobiegać tej chorobie niż ją leczyć. Dlatego tak ważna jest profilaktyka odleżyn, polegająca m.in. na częstej zmianie pozycji ciała chorego, dobrej diecie, odpowiednim nawodnieniu organizmu, nawilżeniu i natłuszczaniu ciała (zwłaszcza tych części, które są najczęściej narażone na odleżyny).
Odleżyny – przyczyny
Odleżyny najczęściej pojawiają się na wystających fragmentach ciała, czyli wzdłuż kręgosłupa, na kości guzicznej i krzyżowej, a także na potylicy, małżowinach uszu, łopatkach, łokciach, kolanach, kostkach, czy piętach.
Bezpośrednią przyczyną odleżyn jest unieruchomienie pacjenta, wynikające z jego choroby, paraliżu, starości, itp. Za odleżyny może też odpowiadać wysoka temperatura, tarcie, zbytnia wilgotność, kłopoty krążeniowe, czy przyjmowanie niektórych leków.
Dużo bardziej narażeni na odleżyny są pacjenci w starszym wieku, których skóra jest dużo cieńsza, a właściwości regeneracyjne naskórka dużo mniejsze. Ponadto odleżyny częściej spotyka się u osób otyłych, cierpiących na cukrzycę typu 2, unieruchomionych z powodu urazu kręgosłupa, czy rdzenia kręgowego, znajdujących się w śpiączce (to najtrudniejszy przypadek, gdyż tacy pacjenci z oczywistych powodów nie skarżą się na ból oraz nie sygnalizują zmian na ciele, które łatwo przegapić).
Niezależnie od przyczyny odleżyn, jeśli chory, który dużo czasu spędza w pozycji leżącej, zaczyna skarżyć się na ból i obrzęk w danym fragmencie ciała, należy jak najszybciej otoczyć to miejsce szczególną pielęgnacją.
Odleżyny – jak leczyć?
Niestety, w sytuacji stałego unieruchomienia chorego trudno nie dopuścić do sytuacji, jaką są odleżyny. Jak leczyć to uporczywe schorzenie?
Przede wszystkim, trzeba podkreślić, że leczenie odleżyn jest bardzo trudne, żmudne i czasochłonne. W łagodniejszych przypadkach chory może pozostawać w domu stosując specjalne mokre opatrunki, których rodzaj zleca lekarz. Wylicza się m.in.:
- opatrunki hydrożelowe,
- opatrunki złożone, które mogą pozostać na ranie nawet do dwóch tygodni,
- dekstranomery,
- opatrunki alginianowe oraz
- poliuretanowe.
Kuracja może też polegać wprowadzeniu leków przeciwbólowych, a jeśli rana jest zakażona – antybiotyków.
Niekiedy niezbędna okazuje się hospitalizacja pacjenta i chirurgiczne leczenie odleżyn poprzez operacyjne usuwanie martwiczej tkanki lub rozpuszczanie jej środkami enzymatycznymi.
Bardzo ważna dla chorego z odleżynami jest właściwa dieta, bogata w białka, witaminy (głównie chodzi o witaminę C), minerały oraz płyny. Ponadto należy pamiętać o częstej zmianie pozycji pacjenta, nawet co godzinę.
Odleżyny – domowe sposoby
Domowe sposoby na odleżyny, poza zapobieganiem im, to np. stosowanie na miejscach zagrożonych pojawieniem się odleżynami natłuszczających maści z nagietka, balsamów z lanoliną, czy oliwki. Przydatne może się okazać także używanie do mycia chorego delikatnych mydeł i dokładne osuszanie ciała po myciu.
Leczenie odleżyn może trwać kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat. Nieleczone odleżyny mogą doprowadzić do martwicy, a nawet do śmierci pacjenta. Dlatego olbrzymią uwagę należy skupić na profilaktyce tego zagadnienia.
Sprawdź: Skóra dojrzała – zabiegi i preparaty, które poprawią kondycję skóry po 60-tce
Odleżyny – jak zapobiegać?
Jak zapobiegać odleżynom? Przede wszystkim trzeba bardzo często dokładnie oglądać chorą osobę, która jest przykuta do łóżka lub wózka inwalidzkiego. Odleżyny mogą zacząć się od niewinnego siniaka, zgrubienia wyczuwalnego pod palcami, czy lekkiego zaczerwienienia.
Należy jak najczęściej zmieniać ułożenie pacjenta, co 1-2 godziny. A w przypadku osoby na wózku inwalidzkim nawet co pół godziny.
Warto kupić lub pożyczyć specjalny, antyodleżynowy materac, na którym będzie leżał chory. Ponadto można też stosować takie środki jak np. wałek do podpierania nóg, krążki przeciwodleżynowe, czy zabezpieczające przed odleżynami opatrunki.
Choremu trzeba regularnie zmieniać pościel i bieliznę oraz nie dopuszczać do powstawania zagnieceń, czy pozostawiania okruszków na materacu. Codziennie trzeba też myć chorego, osuszać jego ciało oraz nawilżać je i natłuszczać.
Przy okazji mycia lub nakładania preparatów nawilżających można lekko masować ciało pacjenta, a nawet próbować wykonywać bierne ćwiczenia gimnastyczne.
Jak już wspomniano, jadłospis chorego powinien obfitować w płyny, witaminę C, cynk, białko oraz różne minerały.
Sprawdź również: Choroby skóry a nietrzymanie moczu – jak zapobiegać?