Starzenie się to naturalny nieunikniony proces, który dotyczy nas wszystkich. U każdego jednak przebiega nieco inaczej – w innym tempie i zakresie. Co w dużej mierze zależy od wypracowanych nawyków (w tym żywieniowych, związanych z aktywnością fizyczną czy nałogami), a także indywidualnych uwarunkowań genetycznych. W praktyce klinicznej nierzadkie są przypadki schorowanych 60-latków wymagających stałej pomocy oraz dziarskich, niezależnych 90-latków.
Faktem jest jednak, że wraz z wiekiem starzeją się cały organizm – wszystkie układy i organy. Wskutek czego już u tzw. wczesnych seniorów (osób od 60 do 75 roku życia) rośnie ryzyko:
- porażeń nerwowych spowodowanych urazami (np. upadkiem),
- chorób neurologicznych ( Alzheimera czy Parkinsona, udaru mózgu).
Te z kolei mogą stanowić bezpośrednią przyczynę pojawienia się, nigdy wcześniej nie występujących, zaburzeń związanych z prawidłowym przełykaniem. Innymi słowy: dysfagią.
Czym jest dysfagia?
Zaburzenia w płynnym połykaniu z reguły polegają na utrudnionym i niestety bolesnym przechodzeniu jedzenia, napojów, śliny czy leków z jamy ustnej – do gardła, przez przełyk do żołądka.
Dysfagia nie jest schorzeniem jednorodnym, ma dwie postaci.
- dysfagia dolna (przełykowa): utrudnione przechodzenie pokarmu PRZEZ przełyk.
- dysfagia górna (przedprzełykowa): utrudnione przechodzenie pokarmu DO przełyku.
Dysfagia - przyczyny
Płynne przełykanie to zasługa poprawnej budowy anatomicznej gardła wraz z połączeniem przełykowo-żołądkowym oraz koordynacji nerwowo-mięśniowej regulowanej przez centralny ośrodek nerwowy.
U ludzi młodych i zdrowych dokładne pogryzienie, a następnie spokojne przełknięcie posiłku nie sprawia kłopotu; przebiega książkowo. W momencie, kiedy dochodzi do przełknięcia (np. kęsa pokarmu), chrząstka krtani, tzw. nagłośnia zamyka się i blokuje wejście do dróg oddechowych. Wskutek czego pokarm czy popita woda trafia przez przełyk wprost do żołądka.
Ludzie starsi ze zdiagnozowaną dysfagią nie są w stanie kontrolować tej czynności. W trakcie przełykania może dojść zatem do przedostania się kęsa pokarmu do krtani, a następnie tchawicy i płuc.
Dysfagia a wiek
Pomimo że dysfagia pojawia się wraz z wiekiem, a pierwsze objawy związanego z nieprawidłowym przełykaniem mogą pojawić się w stopniu zauważalnym już od 60. roku życia.
Kto znajduje się w największej grupie ryzyka?
- osoby mające problemy z uzębieniem
Choroby przyzębia, brak zębów czy niewłaściwie dopasowana proteza powodują zaburzenia żucia, co zwiększa ryzyko zadławienia się.
- osoby, u których zdiagnozowano niedokrwienność
Kłopoty z przełykaniem wynikają z niedokrwienia, np. wskutek zmian miażdżycowych obejmujących naczynia przewodu pokarmowego. Zanik gruczołów ślinowych i śluzowych utrudnia wydzielanie śliny. W efekcie uniemożliwia płynne przełykanie.
- osoby z chorobą Parkinsona czy po udarze mózgu.
Dysfagia – objawy
- zgaga,
- nudności,
- odchrząkiwanie po posiłku,
- przetrzymywanie jedzenia w jamie ustnej,
- kaszel podczas jedzenia czy picia lub tuż po posiłku,
- piekący ból w klatce piersiowej odczuwany w trakcie przełykania.
Przy dysfagii zadławieniu się sprzyja pozycja półsiedząca, w której starsze, chore osoby nierzadko spożywają lub przyjmują posiłki.
Dysfagia przyczyną zadławień u seniorów
W skrajnych przypadkach nieprawidłowe przełykanie może doprowadzić do zadławienia się. To znaczy: niedrożności dróg oddechowych (gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc) wskutek obecności niepożądanego ciała obcego, np. kęsa pokarmu.
Co w sytuacji, kiedy jesteś świadkiem zadławienia się osoby starszej?
Pierwsza pomoc przy zadławieniach u osób starszych
Pierwsza pomoc przy zadławieniu częściowym – lekkim, niezagrażającym życiu
Zadławienie lekkie oznacza ograniczony przepływ powietrza przez górne drogi oddechowe (jama ustna, gardło, krtań, tchawica). Rozpoznasz go po charakterystycznych objawach:
- silny kaszel,
- utrudniony oddech,
- zaczerwienienie twarzy.
Pierwsza pomoc przy zadławieniu częściowym, łagodnym polega przede wszystkim na zachęcaniu do intensywnego kaszlu. Jeśli ten odruch występuje, nie ingeruj w sposób nachalny; kaszel to naturalna reakcja organizmu na obecność ciała obcego w drogach oddechowych - i z reguły skuteczna.
Pierwsza pomoc przy zadławieniu całkowitym – ciężkim, zagrażającym życiu
Do zadławienia ciężkiego dochodzi w sytuacji, kiedy ciało obce przedostaje się przez jamę ustną i gardło do krtani lub dalej – tchawicy, płuc. Rozpoznasz go po objawach, jakie wskazuje na nagłe niedotlenienie wskutek nasilonej duszności:
- odkrztuszanie ciała obcego nie przynosi żadnych rezultatów,
- zaczerwieniona skóra twarzy przybiera kolor siny (tzw. sinica),
- poszkodowany nie jest w stanie samodzielnie oddychać, artykułować dźwięków.
O ile z zadławieniem lekkim osoba dorosła, a nawet dziecko jest w stanie poradzić sobie bez wsparcia, o tyle przy zadławieniu ciężkim nieodzowne jest udzielenie (pierwszej) pomocy.
1. Uderzenia między łopatki
-
- Jedną ręką podeprzyj klatkę piersiową poszkodowanego i pochyl go do przodu. Schyl także jego głowę tak, by ujście dróg oddechowych znajdowało się poniżej wysokości krtani.
- Drugą ręką mocno uderz poszkodowanego 5 razy między łopatki. Postaraj się wykonywać posuwisty ruch dłonią. W taki sposób jakbyś chciał wysunąć ciało obce z dróg oddechowych.
- Wyprostuj poszkodowanego i oceń drożność dróg oddechowych – czy powróciła, choćby w częściowym zakresie.
2. chwyt Heimlicha
Stań za poszkodowanym. Podeprzyj się jedną nogą tak, by w razie utraty przytomności poszkodowanego zamortyzować jego upadek.
- Obejmij poszkodowanego oburącz za wysokości przepony. W tym celu ułóż dłonie splecione w pięść w połowie drogi pomiędzy pępkiem a zakończeniem mostka.
- Pochyl poszkodowanego głęboko do przodu (głowa i ujście górnych dróg oddechowych powinny znaleźć się poniżej pępka).
- Uciskaj nadbrzusze poszkodowanego 5 razy. Zdecydowanym, krótkim ruchem podciągnij ułożone na nadbrzuszu dłonie do siebie i do góry.
Chwyt Heimlicha zwiększa tłocznię brzuszną i ciśnienie w klatce piersiowej. Co w połączeniu z siłą kaszlu generowanego w górnych drogach oddechowych zwielokrotnia szansę usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych.
3. uderzenia w okolicę między łopatkową i rękoczyn Heimlicha.
Wykonuj je w naprzemiennie w sekwencji 5 × 5, Najpierw 5 uderzeń między łopatki, następnie 5 uciśnięć nadbrzusza.
4. resuscytacja krążeniowo-oddechowa i masaż serca.
- Wezwij pogotowie (999).
- Delikatnie ułóż poszkodowanego na podłodze.
- Skontroluj oddech.
Zdarza się, że przy zadławieniu całkowitym, po utracie przytomności oraz ułożeniu poszkodowanego na równej powierzchni, górne drogi oddechowe udrażniają się. samoczynnie Jest to spowodowane brakiem mimowolnego skurczu krtani, występującego u osoby przytomnej.
- W przypadku stwierdzenia braku oddechu natychmiast przejdź do wykonywania tzw. masażu serca połączonego z wdechami ratowniczymi.
Uciskaj klatkę piersiową poszkodowanego 30 razy, na głębokość ok. 4-5 cm. Po czym wykonaj 2 wdechy ratownicze – w ten sposób być może uda Ci się udrożnić choć jedno z płuc, a tym samym przywrócić cyrkulację powietrza (minimalną, ale wystarczającą, by zwiększyć szansę na przeżycie osoby, którą reanimujesz).
Resuscytację krążeniowo-oddechową wykonuj do momentu:
- przyjazdu karetki pogotowia,
- przywrócenia poszkodowanemu oddechu,
- zmęczenia. Jeśli ktoś może zastąpić Cię przy masażu serca, pozwól mu na to.
Co zrobić, jeśli pierwsza pomoc przy zadławieniu nie przynosi rezultatu?
Nieskuteczna pierwsza pomoc to – wbrew pozorom - nie koniec walki o życie!
- Przyłóż maskę do twarzy, obejmując nią usta i nos poszkodowanego.
- Przyciśnij rączkę urządzenia, kierując ją w stronę twarzy poszkodowanego.
- Pociągnij za rączkę – do siebie.
Co to jest LifeVac?
Urządzenie ssące opracowane w celu udrażniania dróg oddechowych u osoby zadławionej, gdy standardowy protokół pierwszej pomocy został zastosowany bez powodzenia.
Może być stosowane u (między innymi):
- osób z chorobami przewlekłymi (np. dysfagią) i z dysfunkcją narządu ruchu.
- osób leżących, kiedy standardowa pierwsza pomoc w zadławieniach nie jest możliwa.
Jak działa LiveVac?
Urządzenie wytwarza siłę ssącą, generującą niemal 6-krotkie większe ciśnienie niż podczas uciskania klatki piersiowej i ponad 10-krotnie wyższe niż wskutek wykonania manewru Heimlicha. W ten sposób szybko wyprowadza ciało obce na zewnątrz, jednocześnie zapobiegając przesunięciu się go w głąb dróg oddechowych.
Czy LifeVac jest bezpieczny?
Tak, ponieważ nie zawiera elementów, które należy wprowadzić do jamy ustnej. Używając go, nie uszkodzisz dziąseł, zębów, języka, podniebienia czy żeber poszkodowanego (do czego może dojść podczas masażu serca).
Urządzenie zostało sklasyfikowane jako Medical Deviced Class I, od 2016 r. posiada certyfikat zgodności CE zgodnie z dyrektywą EC 93/42/EWG Unii Europejskiej po zarejestrowaniu w 2015 r.
LifeVac w Polsce
9 sierpnia 2019 roku w Domu Pomocy Społecznej w Krakowie (ul. Krakowskiej 55) wykonano pierwszą w kraju skuteczną akcję ratunkową osoby zadławionej z wykorzystaniem LifeVac.
81-letnia podopieczna DPS Kraków zadławiła się. Będący na miejscu opiekun, po zastosowaniu standardowych procedur reanimacyjnych zgodnych z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji, zdecydował o użyciu urządzenia LifeVac, będącego na wyposażeniu DPS.
Dzięki zastosowaniu urządzenia ssącego udało się udrożnić drogi oddechowe poszkodowanej oraz przywrócić prawidłowy oddech. Stan poszkodowanej jest dobry, nie została hospitalizowana.
W przypadku osób starszych borykających się z zaburzeniami przełykania (dysfagią) ryzyko ciężkiego — zagrażającemu życiu — zadławienia się jest większe niż u ludzi zdrowych. Niestety, pierwsza pomoc może okazać się niewystarczająco skuteczna, dlatego tak ważny jest łatwy dostęp do specjalistycznego sprzętu medycznego ratującego życie. W przypadku zadławień jest nim LifeVac, który zwiększa szanse na przeżycie w sytuacji, kiedy zawiodły wszystkie inne metody udrożnienia dróg oddechowych.