Co jest źródłem zakażenia?
Do zakażenia prowadzić może niewystarczająca higiena osobista, bezpośredni kontakt oraz droga fekalno-oralna. Zarazić można się także przez spożycie surowego mięsa, jajek, owoców morza, niepasteryzowanego mleka, niemytych owoców i warzyw oraz przez picie nieprzegotowanej wody z niepewnego źródła.
W krajach europejskich najczęstszym patogenem przenoszonym wraz z pokarmem zwierzęcym jest Campylobacter, a do zakażeń zwykle dochodzi wiosną. Nieco niżej lokalizuje się Salmonella z nasileniem w miesiącach letnich, której źródło stanowią głównie jajka. Rzadziej zakażenia wywoływane są przez bakterie z rodzaju Yersinia i Escherichia coli. Z kolei w grupie dzieci do piątego roku życia najczęstszą przyczyną biegunek są wirusy z grupy rotawirusów.
Jak jest mechanizm zakażenia?
Biegunki infekcyjne można podzielić na sekrecyjne i zapalne. W biegunce sekrecyjnej wskutek działania wirusów i enterotoksyn bakteryjnych dochodzi do aktywnej sekrecji elektrolitów i wody do światła jelita, których ilości przekraczają zdolność wchłaniania w jelicie grubym. Przez to stolce są bardzo obfite, wodniste, ale zwykle bez domieszek śluzu i krwi.
Z kolei biegunka zapalna powstaje na skutek uszkodzenia błony śluzowej jelita przez patogeny, które mają zdolność do przylegania i wnikania do komórek nabłonka jelitowego, a następnie namnażają się w nim, co wywołuje ostrą reakcję zapalną połączoną z martwicą komórek. Ten rodzaj biegunki objawia się niezbyt obfitymi stolcami z domieszką śluzu i krwi, ostrym bólem brzucha, gorączką oraz ogólnym złym samopoczuciem.
Kiedy i jakie wykonać badania?
Zwykle u osób bez dodatkowego obciążenia chorobowego nie trzeba wykonywać badania stolca. Jest to zasadne jedynie w kilku sytuacjach:
- gdy biegunka przebiega w sposób ciężki i powoduje znaczne pogorszenie stanu zdrowia,
- powoduje silne odwodnienie u dziecka,
- kiedy ilość stolców biegunkowych przekracza 6 na dobę,
- gdy występuje gorączka >38°C,
- w stolcu widoczna jest krew lub śluz,
- występuje intensywny ból brzucha,
- objawy utrzymują się ponad tydzień,
- gdy biegunka dotyczy osób starszych z chorobami współistniejącymi.
Wtedy należy wykonać badanie mikrobiologiczne kału, głównie w kierunku patogenów takich jak: Salmonella, Shigella, Campylobacter, Yersinia, Clostridium difficile i E. coli 157:H7. Dodatkowo u dzieci poniżej 3. miesiąca życia, osób zagrożonych sepsą i z niedoborem odporności należy wykonać posiew próbki krwi.
Jakie są powikłania biegunki?
Wśród powikłań ostrej biegunki należy wymienić zespół hemolityczno-mocznicowy, który może być wywołany przez szczepy Escherichia coli (O157:H7), a czasem także szczepy Shigella, Yersinia lub Streptococcus pneumoniae. Najczęściej zakażenie ustępuje samoistnie w ciągu tygodnia, jednak u 10-15% osób może rozwinąć się:
- ostra niewydolność nerek,
- niedokrwistość hemolityczna,
- trombocytopenia,
- zaburzenia neurologiczne.
Zwykle wystarcza leczenie objawowe, ale gdy zachodzi taka konieczność, stosuje się dializę. Innymi powikłaniami biegunek bakteryjnych są:
- toksyczne rozdęcie okrężnicy,
- poinfekcyjny zespół jelita drażliwego,
- poinfekcyjne zapalenie stawów i zespół Reitera,
- zapalenie węzłów chłonnych krezki,
- zespół Guilliana-Barré.