System emerytalny w Polsce 2020
System emerytalny w Polsce co kilka lat przechodzi głębokie zmiany, powodujące niemały szum informacyjny w głowach przyszłych emerytów i trudności z podejmowaniem racjonalnych decyzji o dalekosiężnych skutkach.
Do końca 1998 roku obwiązywał system zakładający, że składki obecnie pracujących finansują wypłaty dla obecnych emerytów. W związku z m.in. sytuacją demograficzną, groziło to załamaniem w ciągu kilkunastu lat. Stąd największa z dotychczasowych reform systemu emerytalnego, wprowadzona w 1999 roku przez rząd Jerzego Buzka. Ustanawiała ona podział na 3 filary.
Filary systemu emerytalnego
Wprowadzone w 1999 roku filary systemu emerytalnego funkcjonują co do zasady do dzisiaj, aczkolwiek kolejne reformy wiele zmieniły, jeśli chodzi o szczegóły. Obecnie od naszego wynagrodzenia odprowadzane jest 19,52 procent obowiązkowej składki na ubezpieczenie emerytalne (połowa po stronie pracownika, połowa – pracodawcy). Pieniądze te trafiają do pierwszego i drugiego z trzech filarów, będąc dzielonymi w następujący sposób:
- 12,22 procent – I filar,
- 7,3 procent – II filar.
Dodatkowo każdy z nas ma możliwość dobrowolnego odkładania pieniędzy w ramach III filaru systemu emerytalnego, ale to oznacza jeszcze większe obciążenie, niż wspomniane 19,52 procent wynagrodzenia odprowadzane na składkę obowiązkową. Przyjrzyjmy się teraz dokładnie, czym są i jak działają filary systemu emerytalnego.
Pierwszy filar systemu emerytalnego
Pierwszy z nich, to pieniądze przekazane do systemu emerytalnego w ramach obowiązkowej składki. Tak jak wspomnieliśmy, z 19,52 procentowej składki, aż 12,22 procent trafia właśnie na I filar, którym obecnie jest indywidualne konto ubezpieczonego w ZUS. Nie są to jednak pieniądze, którymi ZUS będzie obracać. Wysokość emerytury z I filaru zostanie obliczona poprzez podzielenie wszystkich zwaloryzowanych składek zebranych na koncie przez wskaźnik statystyczny – tak zwaną dalszą średnią długość życia dla osoby w danym wieku.
Mówiąc inaczej - podstawą filozofii I filaru w obecnym systemie emerytalnym jest powiązanie wysokości przyznanego świadczenia z ilością zgromadzonych środków oraz przewidywaną długością życia (na podstawie tabel statystycznych). Im więcej zarabialiśmy (i płaciliśmy na ZUS) i im dłużej pracowaliśmy (a zatem krócej będziemy żyć na emeryturze), tym większe świadczenie otrzymamy.
Co ważne, pieniądze zgromadzone w ramach 1 filaru systemu emerytalnego nie podlegają dziedziczeniu.
Drugi filar systemu emerytalnego
Drugi filar systemu emerytalnego również jest obowiązkowy. To 7,3 procent naszej składki na ubezpieczenie emerytalne. Każdy ubezpieczony może zdecydować, co zrobić z częścią składki trafiającej do II filaru systemu emerytalnego. Opcje są dwie:
- 7,3 procent w całości trafia na indywidualne subkonto w ZUS,
- 4,38 procent trafia na subkonto w ZUS a 2,92 procent - na Otwarty Fundusz Emerytalny
Pieniądze te są inwestowane i podlegają dziedziczeniu. Decyzja, gdzie mają trafiać pieniądze w ramach II filaru systemu emerytalnego może być zmieniana co 4 lata, w ramach tak zwanego okienka transferowego. Ostatnie było w okresie kwiecień-lipiec 2016, następne będzie w 2020 roku. O ile do tego czasu nie dojdzie do kolejnych zmian w polskim systemie emerytalnym.
Zmiany w obrębie II filaru systemu emerytalnego
W ostatnich latach politycy dużo mieszali, jeśli chodzi o drugi filar systemu emerytalnego. Pierwotnie na konta w OFE trafiała całość, czyli 7,3 procent naszego wynagrodzenia. Dopiero w późniejszych latach wprowadzono zmiany, w myśl których pieniądze trafiają albo w całości na subkonto w ZUS, albo tylko w niewielkiej części do OFE.
W dodatku czasowo ograniczono otwartym funduszom emerytalnym możliwość inwestowania w bezpieczne obligacje Skarbu Państwa, sprawiając że obecnie zarabiają one głownie na akcjach, w dużym więc stopniu uzależnione są od sytuacji na Giełdzie Papierów Wartościowych.
Trzeci filar systemu emerytalnego
Istnieje jeszcze trzeci filar systemu emerytalnego. W założeniach miał on być niezwykle istotny i stanowić gwarancje wysokich emerytur dla przyszłych pokoleń.
Pieniądze w ramach trzeciego filaru można oszczędzać w specjalnych funduszach inwestycyjnych. W rzeczywistości jednak jest to instrument tylko dla nielicznych – w praktyce głównie dla dobrze zarabiających. Tylko ich stać bowiem, by oprócz obowiązkowej składki w wysokości 19,52 procent zarobków odkładać jeszcze dodatkowe pieniądze na emeryturę. Koniec końców, nader często stawia się tezę, że trzeci filar systemu emerytalnego w Polsce praktycznie nie funkcjonuje.
Nowy system emerytalny?
W przestrzeni medialnej funkcjonują rewolucyjne pomysły, które rząd miałby wdrożyć, de facto wprowadzając zupełnie nowy system emerytalny. Chaos informacyjny powodowany jest tarciami między wizjami poszczególnych resortów, nie mniej należy wspomnieć, że rozważany jest pomysł, by 25 procent składek zgromadzonych na kontach OFE przejął Państwowy Fundusz Rezerwy Demograficznej, reszta trafiła zaś do zupełnie nowych instytucji, które zastąpiłyby fundusze emerytalne. Pieniądze te stałyby się prywatnymi oszczędnościami, z którym każdy mógłby robić, co zechce. Jest to postrzegane jako krok do istotnego zwiększenia roli III filaru w systemie emerytalnym w Polsce.
Sprawdź:
