Sanktuaria maryjne w Polsce
Sanktuaria maryjne są ośrodkami kultu Marii z Nazaretu, czyli Matki Boskiej. Kult maryjny obecny jest w dwóch wielkich nurtach chrześcijaństwa, jakimi są katolicyzm i prawosławie (protestantyzm natomiast wielbi jedynie Boga i odrzuca każdego rodzaju kult świętych, w tym odnoszący się do Maryi). Rolę sanktuariów maryjnych na świecie pełnią bazyliki, klasztory, ale też prawosławne cerkwie. Wiele z nich jest obiektem masowych pielgrzymek, jak Fatima, Lourdes, czy polska Jasna Góra. W bardzo wielu przypadkach ośrodki kultu maryjnego powstały w miejscach, w których – jak wierzy i podaje Kościół – doszło do objawień Matki Bożej. Ale też często powodem kultu są inne okoliczności, jak choćby umieszczenie cennych relikwii, a nawet obrazów w danym miejscu (tu znów dobrym przykładem jest Jasna Góra i znajdujący się w klasztorze obraz Czarnej Madonny, być może namalowany przez św. Łukasza). Na całym świecie tego typu ośrodków są tysiące, najwięcej we Włoszech, Francji, Hiszpanii i Portugalii. Lista sanktuariów maryjnych w Polsce obejmuje około 400 pozycji. Największe i najbardziej znane z nich to:
- Jasna Góra (Częstochowa),
- Licheń,
- Kalwaria Zebrzydowska,
- Święta Lipka,
- Gietrzwałd,
- Piekary Śląskie.
Największe sanktuaria w Polsce
Zarówno pod względem liczby odwiedzających pielgrzymów, jak i znaczenia na religijnej mapie Polski (obecnego i historycznego), zdecydowanie najważniejszym spośród sanktuariów w Polsce uznać można klasztor ojców Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie. Miejsce to rocznie odwiedza ponad 4 miliony osób, kreując przeszło 50 procent ruchu pielgrzymkowego w Polsce. To właśnie do Częstochowy suną latem masowe pielgrzymki z parafii w całym kraju, często wędrując przez kilka nawet tygodni. Co ciekawe, Jasna Góra nie jest – jak inne tego typu wielkie ośrodki w Europie - miejscem żadnych objawień. Kult związany jest przede wszystkim z obrazem Czarnej Madonny, który w klasztorze znajduje się od XIV wieku. Jego autorstwo jest niepotwierdzone, ale wedle rozpowszechnionej legendy, namalowany miał zostać przez ewangelistę, św. Łukasza, na deskach stołu w domu Maryi w Jerozolimie. Zanim trafił do Polski, przez wieki miał przejść długą drogę, przez Konstantynopol, Ruś i Śląsk Opolski.
Drugim największym sanktuarium maryjnym w Polsce jest Licheń – w tym przypadku wielkość ma charakter bardziej dosłowny. Znajdująca się tu Bazylika Najświętszej Maryi Panny Licheńskiej jest największym kościołem w Polsce i jednym z największych na świecie. Miejscowy kult Matki Bożej związany jest z objawieniami, do których dojść miało w tym miejscu w roku 1813 a także 1850, o których zaświadczyli kowal Tomasz Kłossowski i pasterz Mikołaj Sikatka. Sam kościół jest konstrukcją współczesną, której budowa rozpoczęła się w 1994 roku, a ukończona została w rekordowym tempie zaledwie kilkanaście lat później.
Sanktuaria maryjne w Wielkopolsce, Małopolsce, na Śląsku
Oprócz wyżej wymienionych, największych i najbardziej znanych, znajdują się inne sanktuaria maryjne: w Wielkopolsce, Małopolsce, na Śląsku, na Mazurach, na Opolszczyźnie i każdym innym zakątku Polski, która jest krajem w sposób szczególny honorującym rolę i znaczenie Matki Boskiej (która zresztą od kilkuset lat uznawana jest za świętą patronkę państwa polskiego). W samym Krakowie sanktuariów maryjnych jest aż 8, zaś w Warszawie i Wrocławiu po 7. Jednym z najsłynniejszych i najcenniejszych, także w wymiarze poza religijnym, jest sanktuarium pasyjno-misyjne w Kalwarii Zebrzydowskiej (woj. małopolskie), związane z kultem zarówno Jezusa Chrystusa, jak i Maryi. Ośrodek składający się z klasztoru i bazyliki nazywa się często „polską Jerozolimą” a od 1999 roku wpisany jest on na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Sanktuaria Maryjne w Europie
Za najważniejszy i największy ośrodek kultu maryjnego na Starym Kontynencie uchodzi portugalska Fatima, którą każdego roku odwiedza 7 milionów pielgrzymów (czyli tyle, ile wszystkie polskie sanktuaria razem wzięte). Miejsce to w doktrynie katolickiej związane jest z cudem objawienia przez Matkę Boską trzech tajemnic trójce pasterzy – Łucji, Hiacyncie i Franciszkowi, co nastąpić miało w roku 1917. Słynne tajemnice fatimskie oddawały:
- wizję piekła, do którego idą dusze grzeszników, pełnego ognia, demonów, jęków, bólu;
- wizję wielkiej wojny, jako kary za grzechy świata (w tajemnicy tej upatrywano proroctwa wybuchu II wojny światowej);
- wizję Ojca Świętego, zabitego z broni palnej przez żołnierzy (co przez Kościół i wiernych odczytywane jest w kontekście zamachu na Jana Pawła II).
100 lat później w maleńkiej Fatimie stoi jedno z największych sanktuariów maryjnych w Europie i na świecie. Inne tego typu ośrodki na Starym Kontynencie mieszczą się między innymi w:
- Lourdes, we Francji, zagubione między północnymi zboczami Pirenejów. Według Kościoła - miejsce objawienia się Matki Boskiej kilkunastoletniej Bernadetcie Soubirous. Dziś w tym miejscu stoi okazały kościół, a Lourdes słynie z malowniczych, mistycznych, wieczornych nabożeństw ze świecami.
- La Salette, także we Francji, pięknie położone we francuskich Alpach, miejsce kultu związane z uznawanym przez Kościół objawieniem Matki Boskiej pastuszkom Melanii Calvat i Maksyminowi Giraudw 1846 r.
- Montseratt – hiszpańskie sanktuarium maryjne znane m.in. z imponującej skalistej scenerii, w jakiej zostało posadowione, ponad 1000 metrów nad podłożem doliny. Mieści się w tym miejscu męski klasztor Benedyktynów. Kult zaś maryjny wiąże się z przekazem, jakoby właśnie tutaj, blisko 2 tysiące lat temu św. Piotr postawił w grocie drewnianą figurkę Matki Bożej.
- Medziugorie – maleńka miejscowość w Bośni, kraju w dużej części muzułmańskim. Miejscem kultu maryjnego jest od 1981 roku, w związku z domniemanymi objawieniami, do których dojść miało w tym właśnie miejscu. Co ciekawe, Watykan wciąż nie ogłosił, czy uznaje owe objawienia za prawdziwe. Mimo to, Medziugorie rocznie odwiedzane jest przez ponad 2 miliony pielgrzymów.
Mniejszej lub większe sanktuaria maryjne w Europie znajdują się w większości krajów. Najwięcej – we Włoszech, żeby wspomnieć choćby Loreto, Pompeje, Syrakuzy czy Rzym.
Sanktuaria Maryjne na Świecie
Najstarsze sanktuaria maryjne na świecie powstały u schyłku czasów starożytnych. Za pierwszy tego typu ośrodek uznawane jest sanktuarium w Efezie (Azja Mniejsza, dziś na terenie Turcji), które zostało zbudowane w IV wieku naszej ery. Prawdopodobnie w miejscu, gdzie około 300 lat wcześniej, pod koniec swojego życia mieszkała Maryja. I to właśnie w Efezie, w czasie soboru w 431 roku, ówcześni hierarchowie rosnącego w siłę Kościoła uznali Marię z Nazaretu za Matkę Bożą. Z teologicznego punktu widzenia, krok ten tłumaczy się m.in. uznaniem boskości Maryi oraz niepokalanego poczęcia Jezusa. Nieco inaczej zdarza się na to samo zagadnienie patrzeć niektórym historykom świeckim. W kulcie maryjnym widzą oni kontynuację i swego rodzaju zastępstwo wcześniejszych miejscowych wierzeń pogańskich, w tym przede wszystkim kultu Wielkiej Matki, praktykowanego w Efezie właśnie, już kilka wieków przed naszą erą (nazwa Efez prawdopodobnie znaczy zresztą w wolnym tłumaczeniu Miasto Wielkiej Matki). Niedługo po soborze, starożytny Efez został zniszczony, najpierw przez najazd Gotów, później przez trzęsienie ziemi. Jednak budynek, w którym mieściło się efeskie sanktuarium maryjne (a wcześniej prawdopodobnie dom Maryi), odkryto pod koniec XIX wieku, a po potwierdzeniu jego autentyczności, zostało poddany renowacji. Dziś Dom Marii Panny jest uznawany za miejsce święte i obiekt pielgrzymek z całego świata.
Czytaj: