Rehabilitacja po zawale serca – ćwiczenia. Gdzie?

Zawał serca 

Zawał serca polega na martwicy serca, spowodowanej niedokrwieniem serca. Najczęstszą przyczyną tej choroby jest zamknięcie tętnicy doprowadzającej krew do serca. Charakterystycznym objawem zawału serca jest silny ból w okolicach mostka. Im wcześniej rozpocznie się leczenie zawału, tym większa szansa na uratowanie mięśnia sercowego. Prawidłowo wykonane zabiegi czy operacje po zawale nie wystarczają do całkowitej poprawy zdrowia i życia pacjenta. Dlatego też powstała dziedzina kardiologii, zwana kompleksową rehabilitacja kardiologiczną. Jej zadaniem jest wydłużenie życia pacjentów i zapewnienie właściwej jakości tego życia. 

Rehabilitacja po zawale – zasady 

Rehabilitacja po zawale serca to kompleksowe działanie, zmniejszające skutki choroby, poprawiające sprawność fizyczną i stan psychiczny chorego. Ten rodzaj rehabilitacji mieści się w ramach szeroko pojętej rehabilitacji kardiologicznej. Na jej całość składają się: 

• badania pacjenta (ocena stanu pacjenta), 
• edukacja pacjenta i jego rodziny, 
• pomoc psychospołeczna, 
• modyfikacja stylu życia, 
• zwalczanie czynników ryzyka choroby, 
• ćwiczenia fizyczne. 

Rehabilitacja kardiologiczna 

Rehabilitacja kardiologiczna po zawale serca ma na celu stworzenie takich warunków (poprzez ćwiczenia i inne działania medyczne), aby pacjent bez żadnych przeszkód mógł wrócić do aktywnego życia rodzinnego i zawodowego (zgodnie z definicja Światowej Organizacji Zdrowia z 1964 roku). Nowoczesna i skuteczna rehabilitacja po zawale serca powinna być: 

• podjęta jak najwcześniej, 
• wieloetapowa, 
• zindywidualizowana, w zależności od zdiagnozowania pacjenta, 
• kompleksowa (w razie potrzeby integrująca działania wielu specjalistów), 
• przeprowadzana w sposób ciągły, 
• zaakceptowana przez pacjenta. 

Aby realizować wszystkie cele rehabilitacji kardiologicznej, w skład zespołu medycznego wchodzą nie tylko lekarze kardiolodzy, ale też i kinezyterapeuci, dietetycy i psycholodzy. Do tego rodzaju rehabilitacji kwalifikowane są osoby po niepowikłanych zawałach serca. Jednym z istotniejszych jej elementów jest rehabilitacja fizyczna czyli ćwiczenia. 

Rehabilitacja po zawale serca – etap I 

Pierwszy etap rehabilitacji po zawale serca odbywa się już w warunkach szpitalnych. Często nazywany jest wczesną rehabilitacją szpitalną. Wprowadzana jest ona po opanowaniu stanu bezpośredniego zagrożenia życia. Jej zadaniem jest przede wszystkim zapobieganie negatywnym skutkom unieruchomienia w łóżku takim, jak odleżyny, zapalenie płuc czy oskrzeli, przykurcze mięśni lub skutki zatorowo-zakrzepowe. Rehabilitant w szpitalu już w pierwszej dobie przeprowadza krótkie ćwiczenia oddechowe i lekkie ćwiczenia grup mięśniowych. Głównym celem tych ćwiczeń jest umożliwienie samodzielnego siadania, ubierania się czy sprawności w wykonywaniu podstawowych czynności domowych. Z pomocą rehabilitanta chory podejmuje próby chodzenia po schodach czy krótkie spacery. Etap rehabilitacji wczesnoszpitalnej zawiera też element edukacyjny dla chorego (czyli zdobycie wiedzy o chorobie) oraz udzielanie wsparcia. Pobyt w szpitalu z niepowikłanym zawałem trwa do 10 dni. 

Rehabilitacja po zawale – etap II 

Ten etap rehabilitacji po zawale rozpoczyna się po wyjściu ze szpitala i trwa najmniej 4 tygodnie, a najdłużej 12 tygodni. Chorzy są rehabilitowani w warunkach ambulatoryjnych lub stacjonarnie. Decyduje o tym lekarz prowadzący. Rehabilitacja ambulatoryjna odbywa się na dziennych oddziałach szpitalnych. Do jej rozpoczęcia potrzebne jest skierowanie od lekarza z oddziału lub poradni kardiologicznej. Na tym etapie rehabilitacji stosowane są następujące ćwiczenia: 

• ćwiczenia ogólnousprawniające o charakterze rozciągającym, rozluźniającym, 
• ćwiczenia oddechowe, poprawiające oddech, 
• ćwiczenia w wodzie (w poradni bądź na basenie),postrzegane przez chorych jako bardziej atrakcyjne, 
• ćwiczenia wytrzymałościowe, na przykład na bieżni czy na ergometrze rowerowym, 
• ćwiczenia oporowe, wzmacniające poszczególne grupy mięśni. 

Wszystkie te ćwiczenia powinny być wykonywane w obecności fizjoterapeuty. Każdy trening musi być przeprowadzany pod nadzorem personelu medycznego, monitorującego ciśnienie tętnicze i wyniki EKG. Rodzaj aktywności fizycznej po przebytym zawale dobierany jest bardzo indywidualnie. Ćwiczenia należy przerywać lub modyfikować w sytuacji wystąpienia określonych objawów, takich jak duszności, przyspieszenie rytmu serca czy ból wieńcowy. 

Rehabilitacja po zawale – etap III 

Ten etap rehabilitacji po zawale jest realizowany w warunkach domowych lub sanatoryjno-uzdrowiskowych. Jego głównym celem jest podtrzymanie osiągniętych już pozytywnych wyników rehabilitacji. Należy zawsze pamiętać, iż rehabilitacja nie jest tylko uzupełnieniem przyjmowanych leków. To bardzo ważna część terapii, która ma tak samo ważne znaczenie, jak wszystkie inne podejmowane działania. Ćwiczenia zalecane do wykonywania w domu wymagają systematyczności i staranności. Często u osób po przebytym zawale i poprawie samopoczucia pojawia się tak zwane lenistwo ruchowe. A brak ruchu i ćwiczeń sprzyja otyłości, miażdżycy i innym chorobom krążenia. Aktywność fizyczna i ćwiczenia muszą być ściśle określone przez lekarza. Nadmierny wysiłek fizyczny, nieadekwatny dla pacjenta po zawale przynosi więcej szkody. 

Rehabilitacja po zawale serca – ćwiczenia 

Od zaangażowania i motywacji każdego pacjenta zależy wynik leczenia i szybki powrót do zdrowia. Aktywność fizyczna w domu powinna składać się z 3 części: 

• Rozgrzewka – do 10 minut. W trakcie rozgrzewki należy przygotować mięśnie do ćwiczeń. Można przechylać głowę na przemian w lewo i prawo, wykonywać skręty tułowia z rękami na biodrach czy w pozycji stojącej wykonywać skłony tułowia raz w lewo, raz w prawo. 
• Ćwiczenia główne – od 30 do 60 minut. Trening główny zwiera ćwiczenia ogólnorozwojowe i wytrzymałościowe. Można usiąść na krześle, opuścić ręce wzdłuż tułowia i podnosić je przodem, a opuszczać bokiem. Można także wykonywać półprzysiady przy ścianie lub w klęku podpartym prostować jednocześnie prawą nogę i lewą rękę (i odwrotnie). 
• Wyciszenie – do 5 minut. To faza odpoczynku i pełnego relaksu.

Bezpieczną i łatwą w realizacji formą rehabilitacji po zawale jest trening Nordic Walking. Marsz z kijkami aktywuje kończyny górne, bark i klatkę piersiową. Pływanie jest także dobrą formą aktywności fizycznej, ponieważ woda znosi wiele obciążeń. Z pewnością nie są wskazane dla osób po zawale sporty ekstremalne czy długie biegi. 

Wszystkie ćwiczenia lub aktywność fizyczna powinny być zawsze konsultowane z lekarzem. Bez jego zgody i przeprowadzenia szczegółowych badań nie wolno podejmować samodzielnie decyzji o uprawianiu jakiegokolwiek sportu.