Opatrywanie ran to umiejętność, którą powinien posiadać każdy z nas. Już dzieci w przedszkolach są zapoznawane z zagadnieniami dotyczącymi pierwszej pomocy. Nigdy nie wiadomo, kiedy umiejętność opatrywania ran nam się przyda, ale wiedza na ten temat powinna być uporządkowana, żeby w razie konieczności nie działać w sposób niewłaściwy lub chaotyczny. Warto znać podstawowe zasady opatrywania ran i rodzaje opatrunków na rany, a także wiedzieć, kiedy należy przeprowadzić dezynfekcję rany.
Opatrywanie ran - zasady
Sposób postępowania z raną zależy od wielu czynników, przede wszystkim od rodzaju rany. Opatrywanie ran może przebiegać wieloetapowo. Jeśli rana krwawi, to w pierwszej kolejności należy zatamować krwawienie. Tamowanie krwawienia najlepiej wykonać poprzez ucisk. Po zatrzymaniu krwawienia konieczne jest zabezpieczenie rany przed zanieczyszczeniami i zakażeniem. Najpierw ranę powinno się przemyć pod bieżącą wodą lub roztworem soli fizjologicznej, a następnie zdezynfekować środkiem antyseptycznym. Ostatni etap to założenie odpowiedniego opatrunku. Warto pamiętać, że nie ma uniwersalnego opatrunku, który nadawałby się do każdego rodzaju ran. Kiedy rana się wygoi, dobrze jest stosować maści nawilżające z alantoiną, D-pantenolem czy witaminami.
Zobacz jeszcze: Wyposażenie apteczki – co zabrać ze sobą na wakacje?
Rodzaje opatrunków
Podstawowa klasyfikacja dzieli opatrunki w zależności od funkcji, jakie mają spełniać. Wymienia się:
- opatrunek uciskowy - stosuje się go na rany krwawiące, to inaczej opatrunek tamujący krwawienia,
- opatrunek osłaniający - jego podstawową funkcją jest ochrona rany przed zanieczyszczeniami i zbieranie krwi lub płynów ustrojowych, jest stosowany m.in. przy otarciach naskórka, urazach głowy, urazach oka oraz oparzeniach,
- opatrunek obłożeniowy - stosowany w celu usztywnienia przy ranach z obecnością ciała obcego oraz złamaniach otwartych kończyn w celu uniemożliwienia ruchu.
Spośród wielu dostępnych na rynku opatrunków osłaniających można wymienić:
- tradycyjne plastry na rany z opatrunkiem - do niewielkich ran, służą zabezpieczeniu rany przez zanieczyszczeniami i urazami mechanicznymi,
- opatrunek hydrowłóknisty - opatrunek o dużych właściwościach chłonnych,
- opatrunek alginianowy - opatrunek charakteryzujący się wysoką absorpcją, pochłania wysięk i zamienia go w żel,
- opatrunek hydrokoloidowy - nadaje się do większości ran z dużym wysiękiem, z wyjątkiem tych zakażonych, wspomaga procesy gojenia się ran poprzez utrzymywanie wilgotnego środowiska,
- opatrunek hydrożelowy - również utrzymuje wilgotne środowisko, nie przywiera do rany, stosowany do oparzeń, owrzodzeń i odleżyn,
- opatrunek enzymatyczny - do ran przewlekłych z tkanką martwiczą,
- żel antyseptyczny (maść, proszek) - działa antybakteryjnie i utrzymuje wilgotne środowisko, polecany do ran głębokich,
- opatrunek poliuretanowy - do ran przewlekłych z niewielkim wysiękiem,
- opatrunek z jonami srebra - działa bakteriobójczo, stosowany do ran narażonych na infekcję,
- opatrunek z węglem aktywowanym - pochłania nieprzyjemny zapach, zalecany do ran przewlekłych - odleżyn, owrzodzeń.
Ponadto należy jeszcze wymienić opatrunki niejałowe i opatrunki jałowe. Rodzaje opatrunków dobiera się do konkretnych ran, przede wszystkim do ilości wysięku. Drugim ważnym czynnikiem przy doborze opatrunku jest to, czy rana jest skażona. Przykładowo opatrunki hydrowłókniste lub hydrokoloidowe używane są do ran z dużym wysiękiem, a te z jonami srebra do ran, w które wdało się zakażenie. Opatrunki jałowe stosuje się bezpośrednio na ranę, a niejałowe jako opatrunek wierzchni. Do rany nie powinno się przykładać waty i chusteczek higienicznych.
Czytaj także: Pielęgnacja rany pooperacyjnej – opatrunki pooperacyjne
Dezynfekcja ran
Wiele osób zastanawia się, czym dezynfekować rany. Co się nadaje do odkażania ran, a czego lepiej nie używać? Woda utleniona i spirytus salicylowy, używane niegdyś powszechnie do odkażania ran, obecnie nie są zalecane, gdyż mogą podrażniać skórę. Mają także słabsze działanie niż dostępne w aptekach środki odkażające. Niegdyś stosowano także rivanol do odkażania ran. Rivanol wykazuje większą skuteczność w zwalczaniu drobnoustrojów niż woda utleniona, natomiast bakterie szybko się uodparniają na jego działanie. Polecane do dezynfekcji ran są nowoczesne środki odkażające na bazie oktenidyny, zwłaszcza te w formie sprayu. Jeżeli natomiast nie mamy pod ręką żadnego środka antyseptycznego, ranę można przemyć zwykłą wodą. Również przed zastosowaniem środka odkażającego dobrze jest umyć ranę pod bieżącą wodą.
Warto zaznaczyć, że nie wszystkie rany wymagają użycia środka antyseptycznego. Takich środków nie stosuje się na oparzenia, na rany silnie krwawiące (należy najpierw zatamować krwawienie) oraz na rany bardzo głębokie. W przypadku ran głębokich lepiej jest użyć żelu antybakteryjnego.
Zmiana opatrunku na ranie
Jak często powinno się zmieniać opatrunek? Na pewno nie za często, gdyż każda zmiana opatrunku na ranie może spowodować podrażnienie lub uszkodzić zaleczoną warstwę rany. Najlepiej kierować się zasadą, że opatrunek powinno się zmieniać wtedy, gdy jest to konieczne. Rany z dużym wysiękiem będą wymagały częstszych zmian opatrunku. Warto pamiętać, że przy każdej zmianie opatrunku powinno się ranę zdezynfekować.
Czytaj jeszcze: Zdrowa skóra jest najważniejsza – jak ją pielęgnować?