Mieszkanie socjalne obligatoryjnie należy się osobom wyeksmitowanym z zasobów komunalnych, co do których sąd w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu orzekł o uprawnieniu do tego typu lokalu (art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów.). Wniosek o mieszkanie socjalne mogą też złożyć inne osoby, które znalazły się w ciężkiej sytuacji życiowej, aczkolwiek w wielu przypadkach efekt starań o tego typu lokal jest niepewny. Jak dostać mieszkanie socjalne, komu przysługuje i co powinno zawierać podanie?
Czym jest mieszkanie socjalne?
Warunki otrzymania mieszkania socjalnego regulują przepisy lokalne (uchwały gminne) oraz ogólne, a przede wszystkim ustawa z 21.06.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego (w skrócie nazywana „ustawą o ochronie lokatorów”). Mieszkanie socjalne jest lokalem wchodzących w skład zasobów gminy, przyznawanym w ramach swoistej pomocy socjalnej osobom najgorzej sytuowanym, aczkolwiek posiadającym choćby minimalne źródła utrzymania, pozwalające regulować czynsz. Jest ono również przyznawane osobom wyeksmitowanym z dotychczasowego miejsca zamieszkania, wobec których takie uprawnienie orzekł sąd. Gmina właściwa ze względu na miejsce położenia lokalu opróżnianego ma obowiązek zapewnić lokal socjalny, zgodnie z decyzją sądu bądź rozważyć wniosek o przyznanie takiego lokalu w oparciu o obowiązujące przepisy ( zgodnie z art. 14 ust.1 ustawy o ochronie lokatorów). Jeśli chodzi o typowe mieszkanie socjalne, warunki zazwyczaj są w nich co najwyżej mierne – prawo zezwala bowiem, aby tego typu lokale miały obniżony standard. Zdarza się więc, że mieszkanie socjalne nie jest wyposażone w łazienkę (ta znajduje się na korytarzu lub na podwórku), może też być bardzo małe. W przypadku gospodarstw wieloosobowych przyjmuje się, że na każdego członka rodziny powinno przypadać minimum 5 metrów kwadratowych pokoju, w gospodarstwach jednoosobowych – minimum 10 mkw. (art. 2 ww. ustawy w punkcie 5 szczegółowo określa znaczenie pojęcia „lokal socjalny”).
Ważne: przy zawarciu umowy najmu lokalu socjalnego nie pobiera się kaucji (która często stosowana jest jako zabezpieczenie przy innych umowach)
Przeczytaj też: Darowizna mieszkania
Czynsz za mieszkanie socjalne
Niski standard na szczęście wiąże się z niskimi opłatami. Są one zależne od stawek obowiązujących w danej gminie, nie mniej przepisy ogólne stanowią, że czynsz za mieszkanie socjalne może wynosić nie więcej niż 50 procent stawki za najtańsze lokale komunalne. W praktyce wysokość opłat czynszowych w mieszkaniach socjalnych zazwyczaj oscyluje w granicach 2 złotych za 1 metr kwadratowy, za przykładowe mieszkanie o powierzchni 30 mkw. należy więc zapłacić około 60 złotych miesięcznie.Przeczytaj także: Wzorcowe mieszkanie dla seniora
Komu przysługuje mieszkanie socjalne?
Aby otrzymać taką pomoc trzeba spełnić kilka kryteriów. Przede wszystkim osoba składająca wniosek o mieszkanie socjalne nie może mieć jakiegokolwiek tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego. Oznacza to, iż osoba ubiegająca się o lokal socjalny nie może posiadać spółdzielczego lokatorskiego lub własnościowego prawa do lokalu czy też odrębnej własności lokalu mieszkalnego. Nie może też być najemcą mieszkania, komunalnego czy innego socjalnego. Wobec pewnej kategorii osób z wyrokami eksmisyjnymi sąd jest zobowiązany orzec o przyznaniu lokalu socjalnego. Zgodnie z art. 14 ust. 4 wspomnianej już ustawy o ochronie praw lokatorów obowiązek ten dotyczy:
- kobiet w ciąży,
- obłożnie chorych,
- niepełnosprawnego małoletniego i osoby, sprawującej nad nim opiekę, wspólnie z nim zamieszkującą,
- ubezwłasnowolnionego małoletniego i osoby sprawującej nad nim opiekę, wspólnie z nim zamieszkującą,
- osób posiadających status bezrobotnego,
- emerytów i rencistów, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej,
- osób spełniających przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.
Jeśli jednak ww. osoby mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany, sąd odstępuje od przyznania lokalu socjalnego.
Ważne: w oparciu o art.. 13 ustawy o ochronie lokatorów, sąd może nie przyznać lokalu socjalnego osobie z nakazem opróżnienia dotychczasowego miejsca zamieszkania, jeśli osoba ta rażąco i uporczywie wykracza przeciwko porządkowi domowemu bądź uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie (np. małżonek, rozwiedziony małżonek czy inny współlokator).
Czytaj: Mieszkanie dla seniora. Czym się kierować przy zakupie?
Jakie warunki trzeba spełnić?
Drugim warunkiem przyznania mieszkania socjalnego jest spełnianie kryterium dochodowego. Tak jak wspomnieliśmy, osoby starające się o mieszkanie socjalne nie mogą zarabiać zbyt dużo. Dochody gospodarstwa domowego nie mogą przekraczać wysokości, określonej w uchwale konkretnej rady gminy. (art. 23 ust. 2 ustawy o ochronie lokatorów). W wielu gminach próg dochodowy ustanowiono na poziomie równowartości najniższej emerytury (obecnie to 1029 zł) w gospodarstwach jednoosobowych i 70 procent najniższej emerytury na 1 osobę w gospodarstwach wieloosobowych.
Czytaj: Mieszkanie komunalne - wniosek, kryterium dochodowe
Jak złożyć wniosek?
O mieszkanie socjalne można wnioskować w dwojaki sposób. Jeśli prawo do mieszkania socjalnego zostało przyznane przez sąd wraz z orzeczeniem o eksmisji, wówczas prawomocny wyrok zostaje dostarczony przez sąd do odpowiedniego wydziału w miejscowym urzędzie miasta lub gminy (gmina działa w ramach przepisów o tzw. interwencji ubocznej).
Jeśli o mieszkanie socjalne staramy się z powodu złej sytuacji życiowej, należy z urzędu miasta bądź gminy pobrać stosowny wniosek, a następnie go wypełnić i złożyć. Do wniosku będziemy musieli dołączyć szereg dokumentów, w zależności od wymagań, które stawia dana gmina. Z pewnością będzie wśród nich zaświadczenie o dochodach, emeryturze lub rencie, w przypadku osób bezrobotnych – zaświadczenie z urzędu pracy. Niezbędne może być też zaświadczenie od zarządcy budynku, w którym przebywa wnioskodawca, odnośnie zameldowania jego samego oraz członków jego gospodarstwa domowego a także – wszelkich praw do zajmowanego obecnie lokalu. Przydatne mogą być również odpisy aktów stanu cywilnego, czy wyniki badań lekarskich i wypisów szpitalnych, jeśli zła sytuacja życiowa spowodowana jest problemami zdrowotnymi.
Po złożeniu wniosku o mieszkanie socjalne wraz z załączonymi dokumentami, zostaniemy wpisani na listę oczekujących. W niektórych miastach kolejka rozpisana jest na kilka lat do przodu…
Mieszkanie socjalne a komunalne
Na koniec należy wyjaśnić, że mieszkanie socjalne nie jest tym samym, co mieszkanie komunalne, mimo iż terminy te nieraz są mylone. Oba wchodzą w skład zasobu gminnego, jednak mieszkania socjalne są z niego wyodrębnione jako te o niższym standardzie i niższych opłatach czynszowych, służące do realizacji zadań pomocowych wobec osób, które znalazły się w najtrudniejszej sytuacji. O ile najem mieszkań komunalnych w większym stopniu można przyrównać do najmu na wolnym rynku, z tą różnicą, że „kamienicznikiem” jest gmina, o tyle najem mieszkań socjalnych należy do zadań społecznych samorządu. Mieszkania komunalne to szansa na uzyskanie „lokum” dla osób, które zarabiają, ale nie stać ich na kupno mieszkania. Natomiast mieszkania socjalne to rozwiązania mieszkaniowe dla osób o najniższych dochodach bądź w ogóle tych dochodów nie posiadających.
Konsultacja prawna Jolanta Woźniak
