Historia tej świątecznej tradycji sięga dawnych czasów. Pierwszy żłóbek upamiętniający narodziny Jezusa powstał w betlejemskiej grocie w IV wieku. Kilka lat później zbudowano już stajenkę i dodano figury Świętej Rodziny. Zachwyceni pielgrzymi opowiadali w Rzymie o inscenizacji narodzin Chrystusa i tam także powstała szopka.
Przełomowy moment w tej historii nastąpił w XIII wieku, kiedy to św. Franciszek zbudował stajenkę, wykorzystując żywe zwierzęta i odtwarzając sceny z pamiętnej nocy. Mieszkańcy wsi Grecco tłumnie uczestniczyli w tym widowisku połączonym z mszą świętą.
Od tego czasu zwyczaj konstruowania żłóbka z figurką dzieciątka leżącego na sianie, w otoczeniu Marii, Józefa i zwierząt, rozprzestrzenił się po całej chrześcijańskiej Europie, propagowany przez zakony dominikanów i franciszkanów. Z czasem dodawano też inne postaci.
Także w XIII wieku powstała pierwsza szopka na ziemiach polskich, za sprawą Elżbiety Węgierskiej, siostry króla Kazimierza Wielkiego. W romańskim kościele św. Andrzeja w Krakowie możemy oglądać oryginalne figury z tej inscenizacji. Zachowały się do dziś w znakomitym stanie.
Wyjątkowe miejsce we włoskiej tradycji zajmują szopki neapolitańskie. Budowano je w kościołach, począwszy od XV wieku. Przedstawiały nie tylko Świętą Rodzinę, ale także obywateli miasta – rzemieślników, mieszczan. Sceny sytuowano na tle architektury lub okolicznego krajobrazu.
Również w Polsce mamy coś wyjątkowego – szopki krakowskie. Pierwsze powstały w połowie XIX stulecia. Przedstawiają zabytkowe budowle Krakowa. Tworzyli je w owych czasach pracownicy budowlani zamieszkujący przedmieścia, a cierpiący na brak zleceń poza sezonem. Od 1937 roku, z przerwą na czas okupacji, odbywają się coroczne konkursy na najpiękniejszą krakowską szopkę. Ekspozycję konkursowych kolorowych dzieł można obejrzeć obok pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku.
W okresie Świąt Bożego Narodzenia, na głównych placach miast buduje się szopki. Często, zamiast drewnianych figur, w inscenizacji betlejemskiej nocy udział biorą prawdziwi ludzie i żywe zwierzęta.
Jak co roku, pójdziemy pewnie z wnukami na świąteczny spacer i pokażemy im bożonarodzeniową szopkę, od wieków zakorzenioną w chrześcijańskiej tradycji.
fotografie Pani Jolanty Czerwińskiej-Smagieł:
1. Szopka na placu przed Bazyliką Św. Piotra w Rzymie
2. Szopka bożonarodzeniowa w środku bazyliki
Czytaj także:
Figurki do szopki, aniołów i świętych. Gdzie kupić?
Polscy święci i błogosławieni kościoła katolickiego
Święci patroni i błogosławieni na każdy dzień. Imiona
