Ekshumacja - czym jest ekshumacja zwłok? Jak wygląda?

Ekshumacja oznacza wydobycie zwłok z grobu. Ekshumacje przeprowadza się na przykład na wniosek rodziny, w związku z przeniesieniem ciała na inny cmentarz. Ale może też być ekshumacja zwłok czyniona na wniosek prokuratorski lub sądowy – gdy jest niezbędnym elementem toczącego się postępowania. Zobacz, na czym polega ekshumacja, kto, jak i do kogo może wnioskować o przeprowadzenie ekshumacji, jakie przepisy regulują procedurę ekshumacji zwłok.
Spis treści

Ekshumacja zwłok

Ekshumacja to nic innego, jak wydobycie zwłok lub szczątków ludzkich z grobu lub miejsca tymczasowego pochówku. Ekshumacji dokonuje się zazwyczaj w celu przeprowadzenia oględzin sądowych czy lekarskich (na przykład, aby ponownie określić przyczynę zgonu) albo przeniesienia zwłok do innego grobu lub na inny cmentarz, ewentualnie w związku z remontem grobowca wymagającym wydobycia zwłok. Ekshumacji dokonuje się wyłącznie w szczególnych przypadkach, z których każdy jest szczegółowo uregulowany prawnie.

Ekshumacja – kto wydaje zezwolenie?

Ekshumacja jest szczególną procedurą, nadzorowaną przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Wniosek w sprawie wydania zgody na ekshumację oraz wystąpienia dotyczące warunków przeprowadzania ekshumacji należy kierować do:

  • państwowego powiatowego inspektora sanitarnego,
  • państwowego granicznego inspektora sanitarnego, właściwych ze względu na lokalizację miejsca planowanej ekshumacji.

O planowanej ekshumacji zwłok należy też powiadomić zarząd cmentarza.

Ekshumacja – z jakiego powodu?

Jak podaje Państwa Inspekcja Sanitarna, ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana wyłącznie:

  • na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok, za zezwoleniem właściwego państwowego inspektora sanitarnego,
  • na zarządzenie prokuratora lub sądu,
  • na podstawie decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel,
  • na podstawie decyzji wojewody właściwego ze względu na miejsce położenia grobu, wydanej na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Co ważne: zwłoki osób zmarłych na choroby zakaźne, których wykaz ustala Minister Zdrowia, nie mogą być poddane ekshumacji na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok, przed upływem 2 lat od dnia zgonu.

Ekshumacja zwłok – osoby uprawnione do złożenia wniosku

Za osoby uprawnione do pochowania zwłok, którym następnie przysługuje prawo do złożenia wniosku o ekshumacje, uznaje się:

  • małżonka osoby zmarłej,
  • krewnych zstępnych (potomek w linii prostej: dziecko, wnuk, prawnuk),
  • krewni wstępnych (przodek w linii prostej: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
  • krewnych boczny do czwartego stopnia pokrewieństwa,
  • powinowatych w linii prostej do pierwszego stopnia,
  • osoby dobrowolnie do tego zobowiązujące się.

W sytuacji, gdy między osobami uprawnionymi występuje spór (na przykład dotyczący tego, czy osobę zmarłą w ogóle powinno się poddać ekshumacji), wniosek o ekshumację może złożyć osoba wskazana przez sąd.

Ekshumacja zwłok – kiedy dopuszczalna?

Ekshumacja zwłok jest procedurą, którą przeprowadza się tylko w określonym czasie. Przepisy regulują, że ekshumacja jest dopuszczalna jedynie w okresie od 16 października do 15 kwietnia i tylko we wczesnych godzinach porannych, chyba że właściwy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny dopuści wykonanie ekshumacji w innym czasie, przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności.

Ekshumacja – na czym polega?

Ekshumacja zwłok z technicznego punktu widzenia jest czynnością wymagającą stalowych nerwów od osób ją przeprowadzających. W zależności od czasu, który upłynął od śmierci, w grobie może się znajdować ciało w stanie rozkładu albo sam szkielet. W stanie rozkładu może być już również trumna, wówczas szczątki zmarłego mogą się znajdować bezpośrednio w grobie. Muszą być w takiej sytuacji zebrane do specjalnej, zastępczej trumny. Trumna przeznaczona do ekshumacji wyłożona jest wewnątrz blachą.

W przypadku, gdy ekshumacja jest częścią toczącego się postępowania, powinna być przeprowadzona w obecności prokuratora. Często w ekshumacji uczestniczy ksiądz, jeśli tylko tego życzy sobie rodzina zmarłego.
 

Ekshumacja zwłok – przepisy

Szczegółowe przepisy regulujące kwestię ekshumacji zwłok znaleźć można w następujących aktach prawnych:

  • ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych,
  • rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2011 r. w sprawie sposobu przechowywania zwłok i szczątków,
  • rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi,
  • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie wykazu chorób zakaźnych, w przypadku których stwierdzenie zgonu wymaga szczególnego postępowania ze zwłokami osób zmarłych na te choroby.

Zobacz również: